Lata Mangeshkar Biography in Marathi: जगभरात त्यांच्या सुरेल आवाजासाठी प्रसिद्ध आणि पद्मविभूषण, भारतरत्न पुरस्काराने सन्मानित गायिका लता मंगेशकर यांचे वयाच्या ९३ व्या वर्षी दीर्घ आजाराने निधन झाले. ती कोरोना पॉझिटिव्ह झाली होती, त्यानंतर तिला मुंबईतील ब्रीच कॅडी रुग्णालयात दाखल करण्यात आले होते, परंतु येथेही तिच्या प्रकृतीत सुधारणा झाली नाही आणि 6 फेब्रुवारी 2022 रोजी सकाळी भारताने आपले मौल्यवान रत्न गमावले. या बातमीने भारतातीलच नव्हे तर जगातील प्रत्येक संगीतप्रेमींना हादरवून सोडले.

आजचा लेख लताजींना समर्पित आहे, आजच्या लेखात आम्ही तुम्हाला लता मंगेशकर जी यांच्या चरित्राबद्दल सांगणार आहोत. लता मंगेशकर यांच्याबद्दल जाणून घेण्यासाठी लेख शेवटपर्यंत नक्की वाचा.

लता मंगेशकर यांचे संक्षिप्त चरित्र | Lata Mangeshkar Biography In Marathi

पहिले नाव	हेमा
आडनाव	बॉलीवूडचा नाइटिंगेल
जन्मतारीख	28 सप्टेंबर 1929
जन्म ठिकाण	इंदूर, मध्य प्रदेश
वडिलांचे नाव	दिनानाथ मंगेशकर
आईचे नाव	शेवंती मंगेशकर
एकूण भावंडे	४ बहिणी १ भाऊ (सर्वात मोठी मुलगी लता)
लताजींना मिळालेले पुरस्कार	राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार, फिल्मफेअर सर्वोत्कृष्ट महिला पार्श्वगायन पुरस्कार, फिल्मफेअर जीवनगौरव पुरस्कार, बंगाल फिल्म जर्नालिस्ट असोसिएशन पुरस्कार, फिल्मफेअर विशेष पुरस्कार
मृत्यू	६ फेब्रुवारी २०२२

लता मंगेशकर चरित्र | Lata Mangeshkar Biography

भारतातील सर्वात लोकप्रिय सुप्रसिद्ध गायिका लता मंगेशकर यांचा जन्म 28 सप्टेंबर 1929 रोजी मध्य प्रदेशातील इंदूर शहरात एका साध्या कुटुंबात झाला . लताजींचे मूळ नाव हेमा होते आणि त्या महाराष्ट्रात वाढल्या होत्या. त्यांचे वडील दीनानाथ मंगेशकर हे मराठी संगीतकार होते तसेच ते थिएटरही करायचे. लताजींच्या आईचे नाव (जी मूळची गुजराती होती) शेवंती देवी होते . शेवंती देवी या दीनानाथ मंगेशकर यांच्या दुसऱ्या पत्नी होत्या. दीनानाथजींची पहिली पत्नी नर्मदा देवी होती जी शेवंती देवीची मोठी बहीण होती. नर्मदा देवींच्या मृत्यूनंतर दीनानाथजींनी लताजींच्या आई शेवंती देवी यांच्याशी विवाह केला होता. 4 बहिणी आणि 1 भावामध्ये लताजी सर्वात मोठ्या होत्या. त्यांच्या ३ बहिणींची नावे मीना खडीकर, आशा भोसले आणि उषा मंगेशकर  आणि लताजींचा एक भाऊ ज्यांचे नाव आहे.हृदयनाथ मंगेशकर.

लताची हेमा असण्याची कहाणी | Lata Mangeshkar Story

लताजींचे मूळ नाव हेमा होते, भावबंधन नाटकातील लतिका या स्त्री पात्राच्या प्रभावामुळे त्यांच्या वडिलांचे नाव हेमा लता ठेवले . तेव्हापासून हेमाजी लता या नावाने ओळखल्या जाऊ लागल्या.

सुरुवातीचे जीवन | Lata Mangeshkar

लताजींचे वडील दीनानाथ जी यांचे 1942 साली निधन झाले जेव्हा लताजी फक्त 13 वर्षांच्या होत्या. लताजी या ५ भावंडांमध्ये सर्वात मोठ्या होत्या. वडिलांच्या निधनानंतर कुटुंबाची सर्व जबाबदारी लताजींच्या खांद्यावर आली. विनायक दामोदर कर्नाटकी, जे लताजींच्या वडिलांचे चांगले मित्र होते, त्यांनी दीनानाथ जींच्या कुटुंबाला अशा परिस्थितीत मदत केली, त्यांच्या मदतीने लताजींच्या संगीताचा प्रवास सुरू झाला. त्यांचे पहिले गाणे लताजींनी १९४२ साली ‘ कीर्ती हसल ‘ या मराठी चित्रपटासाठी गायले होते .

लता मंगेशकर यांचे शिक्षण | Lata Mangeshkar

लताजींच्या शिक्षणाबद्दल फारशी माहिती उपलब्ध नाही. लताजींना शालेय शिक्षण मिळाले नाही. लहानपणापासूनच तिची आवड संगीत क्षेत्रात होती, तिला गायनाची आवड होती. लताजींचे शालेय शिक्षण फारसे नसले तरी लता मंगेशकर यांना 6 विद्यापीठांनी  डॉक्टरेट पदवी  प्रदान केली आहे  .

बक्षीस

लताजींना अनेक पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले आहे. लताजींना देण्यात आलेल्या पुरस्कारांची नावे आणि पुरस्काराचे वर्ष खालील यादीत दिले आहेत-

वर्ष	बक्षीस
१९५८,१९६२,१९६५,१९६९,१९९३,१९९४	फिल्मफेअर पुरस्कार
१९६६, १९६७	महाराष्ट्र शासन पुरस्कार
1969	पद्मभूषण
1972,1975,1990	राष्ट्रीय पुरस्कार
1974	जगात सर्वाधिक गाणी गाण्याचा गिनीज बुक रेकॉर्ड
1989	दादासाहेब फाळके पुरस्कार
1993	फिल्मफेअर लाईफ टाईम अचिव्हमेंट अवॉर्ड
1996	स्क्रीन जीवनगौरव पुरस्कार
1997	राजीव गांधी पुरस्कार
1999	पद्मविभूषण, N.T.R. झी सिने जीवनगौरव पुरस्कार
2000	I.I.A. एफ. जीवनगौरव पुरस्कार
2001	भारतरत्न, स्टारडस्ट जीवनगौरव पुरस्कार, नूरजहाँ पुरस्कार, महाराष्ट्र भूषण
2008	जीवनगौरव पुरस्कार

लताजींचा जीवन संघर्ष | Lata Mangeshkar

लता मंगेशकर यांचे वडील दीनानाथ जी संगीतकार होते. वयाच्या ५ व्या वर्षापासून लताजींना त्यांच्या वडिलांनी गायनाचे शिक्षण दिले, तसेच गुलाम हैदर, उस्ताद अमानत अली खान, पंडित तुलसीदास शर्मा यांसारख्या संगीतकारांनी लताजींना संगीताचे शिक्षण दिले. मात्र 1942 साली वडिलांच्या निधनानंतर कुटुंबाची आर्थिक परिस्थिती ढासळू लागली. लताजी त्यांच्या ५ भावंडांमध्ये सर्वात मोठ्या होत्या. वडिलांच्या निधनाच्या वेळी लताजी फक्त 13 वर्षांच्या होत्या. कुटुंबाच्या सर्व जबाबदाऱ्या लताजींच्या खांद्यावर आल्या. वडिलांच्या निधनामुळे कुटुंबाचा उदरनिर्वाह करण्यासाठी लताजींनी हिंदी आणि मराठी चित्रपटांमध्ये काम केले. पण अभिनय क्षेत्रात त्याला फारसा रस वाटला नाही.

अभिनेत्री म्हणून लताजींचा पहिला चित्रपट ” पहिली मंगळागौर ” होता. मराठी चित्रपटासाठी त्यांनी त्यांचे पहिले गाणे रेकॉर्ड केले, पण संगीत वेळेत रिलीज होऊ शकले नाही. लता मंगेशकर यांनी आतापर्यंत 20 हून अधिक भाषांमध्ये 30000 हून अधिक गाणी गायली आहेत.

लता मंगेशकर यांच्या करिअरची सुरुवात

आतापर्यंत, लताजींची अनेक (20 हून अधिक) भाषांमध्ये 30 हजारांहून अधिक गाणी रेकॉर्ड झाली आहेत. वयाच्या १८ व्या वर्षी, प्रसिद्ध संगीतकार उस्ताद गुलाम हैदर यांनी त्यांनी गायलेले गाणे ऐकले, ज्याने प्रभावित होऊन त्यांनी लताजींची शशिधर मुखर्जी यांच्याशी ओळख करून दिली. पण शशधर मुखर्जींनी त्यांच्या आवाजाकडे विशेष लक्ष दिले नाही. लताजींना पहिला ब्रेक प्रसिद्ध संगीतकार गुलाम हैदर यांनी दिला होता. 

गुलाम हैदर यांच्या सहाय्याने लताजींनी संगीत क्षेत्रात स्वत:चे लोह मिळवले. 1948 मध्ये लताजींनी “मजबूर” चित्रपटात गाणे गायले होते. या गाण्याचे बोल पुढीलप्रमाणे होते – “ दिल मेरा तोडा ” हे गाणे लताजींचे पहिले सुपरहिट गाणे होते. १९४९ साली “महल” चित्रपटात लताजींनी गायलेले ” आयेगा आने वाला” हे गाणे. सुपरहिटही झाला होता. सतत सुपरहिट गाण्यांनंतर लताजींनी मागे वळून पाहिलेच नाही. लताजींनी आगामी बहुतेक चित्रपटांमध्ये गाणी गायली आहेत. त्यांची गायकी ही चित्रपटांची प्राणप्रतिष्ठा बनली होती.

रोमँटिक गाणी, देशभक्ती ते भजन अशी सर्व प्रकारची गाणी लताजींनी खूप छान गायली आहेत. लताजींच्या “ऐ मेरे वतन के लोगों जरा आंख में भरलो पानी ” हे देशभक्तीपर गाणे ऐकून तत्कालीन पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरूंच्या डोळ्यात पाणी आले होते.

लताजींचे संगीत क्षेत्रातील योगदान –

लताजींची गाणी आजच्या तरुणाईला 80 आणि 90 च्या दशकात तितकीच आवडतात. लताजींनी गायलेली गाणी आजही प्रत्येक वर्गातील लोक ऐकतात. त्यांच्या संगीतात इतका गोडवा आहे की आजही ते ऐकून लोक मंत्रमुग्ध होतात. लताजींच्या गळ्यात देवी सरस्वतीचा वास आहे असे म्हणणे अयोग्य ठरणार नाही. चित्रपटांमध्ये पार्श्वगायिका म्हणून लताजींचे योगदान विसरणे कठीण आहे. जवळपास प्रत्येक भाषेत गाण्यासाठी त्यांनी आपला मधुर आवाज दिला आहे.

लताजींनी आपले संपूर्ण आयुष्य संगीतासाठी समर्पित केले आहे. 30 हजारांहून अधिक गाणी त्यांनी गायली आहेत. आजही त्यांच्या गाण्यांमध्ये तीच परिपक्वता आहे जी 80-90 च्या दशकाच्या सुरुवातीच्या काळात होती. लताजींनी एसडी बर्मन, मदन मोहन, जय किशन, नौशाद अली इत्यादी अनेक दिग्गज संगीतकारांसोबत काम केले. कोहिनूर, बैजू बावरा, श्री 420, मुगल-ए-आझम, चोरी-चोरी, देवदास, घर क्रमांक 420 अशा अनेक प्रसिद्ध चित्रपटांमध्ये लताजींनी गाणी दिली आहेत.

लताजींनी आपल्या आयुष्यातील 80 वर्षे संगीताला दिली. लताजींना पहिल्यांदा स्टेजवर गाण्यासाठी 25 रुपये देण्यात आले होते. त्यांच्या आयुष्यातील ही पहिली कमाई होती. लताजींच्या आयुष्यात 1948 आणि 1949 ही वर्षं खूप चांगली गेली, या 2 वर्षांत लताजींनी चित्रपटांसाठी सुपरहिट गाणी गायली. या वर्षी दिल मेरा तोडा , आयेगा आने वाला हे सुपरडुपर हिट ठरले. त्यानंतर लताजींनी मागे वळून पाहिले नाही. लताजींनी त्यांच्या हयातीत अनेक गाणी गायली. त्यांनी अनेक भाषांमध्ये गाणीही गायली आहेत.

लताजींची काही प्रसिद्ध गाणी

लता मगेशकर यांना प्रेमाने ‘लता दीदी’ म्हणून संबोधले जात असे. आपल्या गायनाने केवळ भारतातच नाही तर जगाची मने जिंकणाऱ्या लताजींनी आपल्या आवाजाने सर्व वयोगटातील लोकांना मंत्रमुग्ध केले आहे. त्यांचा आवाज इतका मधुर आहे की त्यांची गाणी ऐकल्याशिवाय राहता येत नाही. लताजींची काही प्रसिद्ध गाणी पुढीलप्रमाणे आहेत –

• तू कुठे होतास माहीत नाही
• आम्ही हे डोळे पाहिले आहेत
• आज पुन्हा मला जगण्याची इच्छा आहे
• निघून जा
• ती संध्याकाळ विचित्र होती
• आया सावन झुमके
• सजना पापीहे ऐका
• माझा प्रियकर माझा प्रियकर
• तुझ्याशिवाय जीवनातून धडा नाही
• ओठांवर अशी गोष्ट
• तू माझी बाजू सोडणार नाहीस वचन
• कोणाच्या तरी प्रेमात हरवले
• नाही नाही आता नाही
• माझे हृदय गाणे चालू ठेवा
• मी जट्ट यमला पगला दिवाना,
• आज पुन्हा तुझ्यावर प्रेम पडले
• याशिवाय लताजींनी ‘अनारकली’, ‘जिद्दी’, ‘तुमसे मीत ना जाने क्यूं’ इत्यादी चित्रपटांमध्ये अनेक सुपरहिट गाणी गायली आहेत.

लता मंगेशकर यांना मिळालेले पुरस्कार

लताजींना त्यांच्या गायकीसाठी अनेक पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले आहे. या गाण्यांसाठी लताजींना सर्वोत्कृष्ट पार्श्वगायिकेचा पुरस्कार देण्यात आला –

• 1959 साली “आजा रे परदेसी” या गाण्यासाठी
• 1963 मध्ये, “कहीं दीप जले कहें दिल के लिए” हे गाणे.
• 1966 मध्ये “तुम्ही मेरे मंदिर, तुम्ही मेरी पूजा” या गाण्यासाठी
• 1970 मध्ये “आप मुझे अच्छे लगने लगे” या गाण्यासाठी
• 1995 साली “दीदी तेरा देवर दिवाना” या गाण्यासाठी फिल्मफेअर विशेष पुरस्कार

लताजींना भारत सरकारकडून मिळालेले पुरस्कार

• १९६९ साली पद्मभूषण डॉ
• १९८९ साली दादासाहेब फाळके पुरस्कार
• 1999 मध्ये पद्मविभूषण
• 2001 साली भारतरत्न डॉ
• 2008 साली जीवनगौरव पुरस्कार

लताजींना राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार

चित्रपटांतील पार्श्वगायिका म्हणून लताजींना वेळोवेळी गाण्यांसाठी सन्मानित करण्यात आले –

• 1972 मध्ये “परिचया” या गाण्यासाठी सर्वोत्कृष्ट पार्श्वगायिका पुरस्कार
• 1974 साली “कोरा कागज” चित्रपटातील गाण्यासाठी सर्वोत्कृष्ट पार्श्वगायिका पुरस्कार
• “लेकिन” चित्रपटातील गाण्यासाठी 1990 चा सर्वोत्कृष्ट पार्श्वगायिका पुरस्कार

भारतरत्न लताजींचे देशभक्तीपर गीत

 लताजींनी 27 जानेवारी 1963 रोजी दिल्लीतील नॅशनल स्टेडियममध्ये “ये मेरे वतन के लोगों, जरा आंख में भर लो पानी, जो शहीद है उनकी, जरा याद करो कुर्बानी” हे देशभक्तीपर गाणे गायले होते. लताजींनी हे  गाणे त्यांना समर्पित केले. हुतात्म्यांना समर्पित केले होते देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी दिलेल्या बलिदानाचे महत्त्व गीतातून सांगण्यात आले. या गाण्याने तत्कालीन पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू आणि देशातील जनतेच्या डोळ्यात पाणी आले.

मृत्यू 

लताजींचे शरीर पूर्ण झाले आहे. 5 फेब्रुवारीला सरस्वती पूजन होते तेव्हा, दुसऱ्याच दिवशी, 6 फेब्रुवारी, 2022 रोजी, लताजींनी मुंबईतील ब्रीच कॅडी हॉस्पिटलमध्ये अखेरचा श्वास घेतला, जणू काही माँ सरस्वती स्वत: त्यांच्या लाडक्या मुलीला घ्यायला आल्या होत्या. ९३ वर्षांचे इतके सुंदर आणि धार्मिक जीवन फार कमी लोकांना मिळते. प्रत्येक पिढीला आपल्या संगीताने मंत्रमुग्ध करणारा तो आवाज आपल्या गाण्यांनी आयुष्यभर आपल्यासोबत राहील.

36 भाषांमध्ये 50 हजारांहून अधिक गाणी गायलेल्या लताजींनी त्यांच्या आयुष्याच्या प्रवासात पहिल्या आणि शेवटच्या हिंदी चित्रपटातील गाण्यांमध्ये भजने गायली आहेत. लताजींच्या या महान प्रवासाला पूर्ण झाल्याबद्दल प्रत्येक देशवासीय तुम्हाला सलाम करतो.

लता मंगेशकर से संबंधित प्रश्न उत्तर

Q: लता मंगेशकर यांचे शेवटचे गाणे कोणते?
Ans: 2006 साली रिलीज झालेल्या ‘रंग दे बसंती’ चित्रपटात लता मंगेशकर यांनी एआर रहमान यांनी संगीतबद्ध केलेले ‘लुका छुपी’ हे गाणे गायले होते.

Q: लता मंगेशकर यांच्या कुटुंबात कोण कोण आहे?
Ans: त्यांना मीना, उषा, आशा या तीन बहिणी आणि हृदयनाथ नावाचा भाऊ आहे.

Q: लता मंगेशकर यांनी लग्न का केले नाही?
Ans: वयाच्या १३व्या वर्षापासून घराच्या जबाबदाऱ्या त्यांच्या खांद्यावर आल्या होत्या, ज्या पूर्ण करताना त्यांना घर बसवण्याची संधी मिळाली नाही.

Q: लता मंगेशकर कधी कामाला लागल्या?
Ans: लता मंगेशकर यांनी वयाच्या १३व्या वर्षी काम करायला सुरुवात केली.

लता मंगेशकर जीवन चरित्राबद्दल तुम्हाला आमच्या या लेखाद्वारे माहिती मिळाली असेल, अशी आशा आहे, तरीही तुमच्या मनात काही प्रश्न किंवा सूचना असतील जी तुम्हाला आम्हाला द्यायची असतील तर तुम्ही कमेंट बॉक्समध्ये लिहू शकता. आम्ही तुमच्या प्रश्नांची आणि तुमच्या सूचनांची वाट पाहत आहोत. धन्यवाद !

---