Sant Tukaram Information in Marathi : निसर्गसौंदर्याने नटलेला, निसर्गाने नटलेला आणि सर्व बाजूंनी देवाचा आशीर्वाद लाभलेल्या या प्रदेशाला श्रीमंत आणि श्रीमंत बनवणारी इंद्रायणी आहे. जी लोणावळ्यातून उगम पावते आणि पन्नास मैल अंतरावर भीमापर्यंत वाहत जाते. त्याचा प्रवास छोटा आहे; पण आपल्या या छोट्या प्रवासात त्याची धार पवित्र झाली आहे.

संत तुकारामांचे चरित्र । Biography of Sant Tukaram in Marathi

1. परिचय:

संत तुकाराम हे महाराष्ट्रातील त्या संतांपैकी एक होते, ज्यांनी दुर्जनांचे अत्याचार हसतमुखाने सहन केले. मत्सर, द्वेष, अहंकार आणि शत्रुत्व यापासून दूर राहून या भोळ्या संताने यक्ती आणि आपल्या अभंगपाणींच्या सहाय्याने सर्वसामान्यांना सरळ मार्ग सुचवला.

भक्तीचा मार्ग अवघड म्हणणाऱ्या उच्चवर्गीय लोकांनी आपले अस्तित्व नष्ट करण्याचा शक्य तितका प्रयत्न केला. पण ज्याच्यावर भगवंताची कृपा आहे, जग त्याचे नुकसान कसे करणार?

2. जन्म परिचय:

संत तुकारामांचा जन्म पूना येथील इंद्रायणी नदीच्या काठी वसलेल्या देहू नावाच्या गावात 1608 मध्ये एका शूद्र कुटुंबात झाला. उदाहरणार्थ, ते स्वतःला “शुद्रवंशी जन्मलेले” असे संबोधतात. म्हणजेच तो शूद्र वस्त्रात जन्मला असे म्हणत असे. त्यांचा जन्म एका वैश्य, म्हणजेच बनियाच्या कुळात झाला असे म्हणतात. त्यांच्या वडिलांचे नाव बोल्होबा आणि आईचे नाव कनकाई होते. त्याला दोन बायका होत्या.

एकाचे नाव रखुबाई. तो दम्याने मरण पावला आणि दुसऱ्याचे नाव जिजाई होते, ज्यापासून त्याला तीन मुले आणि तीन मुली झाल्या. त्यापैकी मोठा मुलगा नारायण बाबा जन्मभर ब्रह्मचारी राहिला. तुकारामजींनी बनियाचा व्यवसाय स्वीकारला असला तरी या व्यवसायात लोक त्यांना साधे समजुन त्यांची फसवणूक करत असत.

पती संत तुकारामांच्या संत वृत्तीमुळे त्यांची पत्नी जिजाई यांना खूप त्रास सहन करावा लागला. तो एक वेळचा कार्यक्रम आहे. शेतात उसाचे पीक चांगले आले. तुकाराम उसाने भरलेली बैलगाडी घेऊन घरी फिरत होते. लहान मुले व वृद्ध जे काही मागतील ते तुकाराम वाटेत देत असत.

घरी पोहोचल्यावर एकच ऊस उरला असताना भाऊबीजेला असा संसार कसा चालवता येईल याचं दु:ख झालं. रागाच्या भरात मेहुण्याने तुकारामजींच्या पाठीत छडीने वार केले. उसाचे दोन तुकडे पाहून तुकाराम हसत-हसत आपल्या मेव्हण्याला म्हणाले, “हा घ्या, देवाने तुझ्या आणि माझ्यासाठी उसाचे दोन समान तुकडे केले आहेत.”

भाऊ काय म्हणेल! अशाच सहिष्णुतेचे आणखी एक उदाहरण म्हणजे तुकारामांच्या सभेत दररोज त्यांचे कीर्तन ऐकण्यासाठी हजर राहणारी व्यक्ती, एके दिवशी तुकारामांची म्हैस त्यांच्या शेतात चरत होती.

याचा राग आल्याने त्याने तुकारामांना शिवीगाळ तर केलीच, पण काठीने काट्याने बेदम मारहाणही केली. संध्याकाळी तो कीर्तनाला आला नाही तेव्हा तुकाराम प्रेमाने त्याला आणायला गेले. त्याच्या पाया पडून माफी मागू लागला.

3. त्याचे चमत्कारिक जीवन:

जेव्हा शुद्र तुकारामांनी देवाच्या भजन-कीर्तनाबरोबरच मराठीत अभंग रचले, तेव्हा उच्चवर्णीय ब्राह्मणांनी त्यांचे अभंगांचे पुस्तक पाहून त्यांच्यावर टीका केली की, तुमच्या खालच्या जातीमुळे तुम्हाला हे सर्व अधिकार नाहीत.

रामेश्वर भट्ट नावाच्या ब्राह्मणानेही आपल्या सर्व पोथ्या इंद्रायणी नदीत वाहण्यास सांगितल्या. संतप्रकृतीच्या तुकारामांनी सर्व पोथ्या नदीत वाहून नेल्या. काही वेळाने जेव्हा त्याला या कृत्याचा पश्चाताप झाला तेव्हा तो विठ्ठल मंदिरासमोर बसून रडू लागला.

तेरा दिवस तो तहानलेला आणि कोरडा पडला. चौदाव्या दिवशी भगवान विठ्ठल स्वतः प्रकट झाले आणि त्यांना म्हणाले: “तुझ्या पोथ्या नदीच्या बाहेर पडल्या होत्या, तुझ्या पोथ्यांची काळजी घे.” नेमके हेच घडले. एवढेच नाही तर काही दुष्ट, मत्सरी ब्राह्मणांनी त्यांची बदनामी करण्यासाठी एका वाईट चारित्र्यवान स्त्रीला एकटी पाठवले.

तुकारामांच्या अंत:करणाची शुद्धता पाहून त्या स्त्रीला आपल्या कृत्याची लाज वाटली आणि पश्चात्ताप झाला. एकदा महाराज शिवाजी तुकारामांच्या कीर्तन संमेलनात दर्शन घेण्यासाठी आले होते. राजाच्या आदेशाने काही मुस्लिम सैनिक शिवाजीला अटक करण्यासाठी तिथे पोहोचले.

तुकारामजींनी आपल्या चमत्कारिक सामर्थ्याने तिथे बसलेल्या सर्व लोकांना शिवाजीचे रूप दिले. मुस्लीम सैनिक त्यांच्या डोक्यावर मारहाण करून रिकाम्या हाताने परतले. 1630-31 मध्ये, गावाला भीषण दुष्काळ आणि महामारीपासून संरक्षण मिळाले.

४. उपसंहार:

संत तुकारामांच्या संपूर्ण जीवनातून असे दिसून येते की, संतांच्या सोबत दुर्जन देखील राहतात, परंतु संतांसमोर त्यांची दुष्टाई टिकत नाही. पश्चात्ताप हेच त्याच्या जीवनाचे ध्येय आहे. भगवंताच्या उपासनेत तल्लीन होऊन संसारिक लोकांच्या कल्याणासाठीच संत या पृथ्वीतलावर जन्म घेतात.

1649 मध्ये विठ्ठलाचे कीर्तन करत असताना तुकारामजी मंदिरातून गायब झाले. अशी लोकांची श्रद्धा आहे. चार हजार अभंगांतून हरिभक्तीची प्रेरणा देणाऱ्या त्या संताच्या स्मरणार्थ जनस्थान देहू येथे दरवर्षी मोठ्या जत्रेचे आयोजन केले जाते.

तुकारामजींची पालखी आषाढी एकादशीला देहूहून पंढरपूरला नेली जाते. भाविकांमध्ये पायी पंढरपूरला जाण्याची प्रथा शेकडो वर्षांपासून आजही कायम आहे. पंढरपुरातील विठोबाला पांडुरंगाची (विष्णूचा अवतार) मूर्ती आहे.

येथे येणाऱ्यांना वारकरी म्हणतात. या पंथाचे लोक मांस, दारू, चोरी, खोटे बोलणे यासारख्या वाईट गोष्टींपासून दूर राहतात आणि गळ्यात तुळशीची माळ घालून संत तुकारामांप्रती त्यांची भक्ती व्यक्त करतात.

संत तुकाराम: संत तुकाराम बद्दल 5 खास गोष्टी

महाराष्ट्राच्या संत परंपरेत तुकारामांना संत शिरोमणी म्हणतात. संत नामदेव, संत ज्ञानेश्वर, संत एकनाथ, संत सेन महाराज, संत जनाबाई, संत बहिणाबाई आदींच्या नावांबरोबरच संत तुकारामांचेही नाव घेतले जाते. वरंकारी पंथात अनेक संत होऊन गेले.

1. महाराष्ट्रातील भक्ती चळवळीतील प्रमुख संत आणि कवी तुकाराम यांचा जन्म 1598 साली शक संवत 1520 मध्ये महाराष्ट्र राज्यातील पुणे जिल्ह्यातील देहू या गावात झाला. तुकारामजींच्या वडिलांचे नाव ‘बोल्होबा’ आणि आईचे नाव ‘कनकाई’ होते. तुकारामजी ८ वर्षांचे असताना त्यांच्या आई-वडिलांचे निधन झाले होते. 

2. त्यांना ‘तुकोबा’ असेही म्हणतात. तुकारामांना चैतन्य नावाच्या भिक्षूने स्वप्नात ‘रामकृष्ण हरी’ मंत्राचा उपदेश केला. ते विठ्ठलाचे म्हणजेच विष्णूचे परम भक्त होते. पूर्वेकडील आठवे पुरुष विश्वंभर बाबा यांच्यापासून त्यांच्या कुटुंबात विठ्ठलाची आराधना सुरू होती. त्यांच्या कुळातील सर्व लोक नित्यनेमाने पंढरपूरला जात असत. महाराष्ट्रातील वारकरी संप्रदायातील लोक जेव्हा पंढरपूरच्या यात्रेला जातात तेव्हा ते फक्त ‘ज्ञानोबा माऊली तुकाराम’ हा नामजप करतात.

3. देशात भीषण दुष्काळ पडल्याने त्याची पहिली पत्नी आणि लहान मूल भुकेने मरण पावले. त्यांची दुसरी पत्नी जिजाबाई ही श्रीमंत घराण्यातली मुलगी आणि खूप भांडण करणारी होती. आपल्या दुसऱ्या पत्नीच्या वागण्याने आणि कौटुंबिक कलहाला कंटाळून तुकाराम नारायणी नदीच्या उत्तरेकडील ‘मानतीर्थ पर्वत’ येथे गेले आणि त्यांनी भागवत नामजप सुरू केला. 

4. तुकारामांनी ‘अभंग’ रचले आणि कीर्तन करू लागले. त्याचा लोकांवर मोठा परिणाम झाला. रामेश्वर भट्ट नावाचा एक व्यक्ती त्यांचा विरोधक बनला पण नंतर त्यांचा शिष्य बनला. तुकारामजींनी त्यांच्या आयुष्याच्या उत्तरार्धात गायलेले 4600 हून अधिक अभंग आजही उपलब्ध आहेत. त्यांचे ‘अभंग’ इंग्रजी भाषेतही अनुवादित झाले आहेत. 

5. त्याच्या जन्माच्या वेळेवर मतभेद आहेत. काही विद्वान त्यांचा जन्म वेळ 1577, 1602, 1607, 1608, 1618 आणि 1639 आणि मृत्यू 1650 मध्ये मानतात. बहुतेक विद्वानांनी त्यांचा जन्म 1577 मध्ये आणि मृत्यू 1650 मध्ये केला आहे. फाल्गुन महिन्यातील कृष्ण द्वादशी शक संवत १५७१ ला तुकारामांनी देह विसर्जित केला.