Shivaji maharaj information in Marathi: छत्रपती शिवाजी महाराज हे मराठा साम्राज्याची स्थापना करणारे भारतीय शासक होते. ते अत्यंत शूर, बुद्धिमान, शूर आणि दयाळू शासक होते. शिवाजी महराज अष्टपैलुत्वाने समृद्ध होते, त्यांनी भारताच्या उन्नतीसाठी अनेक गोष्टी केल्या, ते एक महान देशभक्त देखील होते, जे भारत मातेसाठी आपल्या प्राणाची आहुती देण्यास तयार होते. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी त्यांच्या आयुष्यात कोणती युद्धे लढली आणि त्यांनी मराठा साम्राज्य कसे स्थापन केले याची माहिती आम्ही तुम्हाला देत आहोत.

छत्रपती शिवाजी महाराज चरित्र – shivaji maharaj information in marathi

जीवन परिचय बिंदू	छत्रपती शिवाजी महाराज जीवन परिचय
पूर्ण नाव	शिवाजी शहाजी राजे भोसले
जन्म	१९ फेब्रुवारी १६३०
जन्म ठिकाण	शिवनेरी दुर्ग, पुणे
जात	कुणबी / मराठा
गोत्र	कश्यप
पालक	माता जीजाबाई, शहाजी राजे
बायको	सईबाई, सकबरबाई, पुतलाबाई, सोयराबाई
मुलगे आणि मुली	संभाजी भोसले किंवा शम्भू राजे, राजे राजाराम, दिपाबाई, सखुबाई, राजकुंवरबाई, रानुबाई, कमलाबाई, अंबिकाबाई
मृत्यू	3 एप्रिल 1680

छत्रपती शिवाजी महाराजांचा जन्म, कुटुंब आणि प्रारंभिक जीवन

शिवाजी महाराजांचा जन्म पुणे जिल्ह्यातील जुन्नर गावातील शिवनेरी किल्ल्यावर झाला. त्यांचे नाव त्यांच्या आईने भगवान शिवाच्या नावावरून ठेवले असे मानले जाते. काही इतिहासकारांच्या मते शिवनेरी किल्ल्यावरील शिवाई देवी च्या नावावरून शिवाजी हे नाव आले आहे. शिवाजी महाराजांचे वडील विजापूरचे सेनापती होते, जे त्यावेळी दख्खनच्या सुलतानाच्या हाती होते. 

महाराज त्यांच्या आईच्या खूप जवळचे होते, आई जिजाऊ साहेब खूप धार्मिक होत्या, तसाच प्रभाव महाराजांवरही होता. त्यांनी रामायण आणि महाभारत अतिशय बारकाईने वाचले होते आणि त्यांच्याकडून अनेक गोष्टी शिकल्या आणि त्या आपल्या जीवनात लागू केल्या. शिवाजींना हिंदुत्वाचे भरपूर ज्ञान होते, त्यांनी आयुष्यभर हिंदू धर्माचे मनापासून पालन केले आणि हिंदूंसाठी अनेक कामे केली.

shivaji maharaj information in marathi

Shivaji maharaj information in marathi :- शिक्षण आणि विवाह, पत्नी

शिवाजी महाराजांना हिंदू धर्माचे शिक्षण लहान्वायातच मिळाले, तसेच त्यांना सैन्य, घोडेस्वारी, राजकारण अशा अनेक गोष्टी शिकवल्या गेल्या. शिवाजी लहानपणापासूनच हुशार आणि कुशाग्र बुद्धीचा होते. वयाच्या 12 व्या वर्षी शिवाजी महाराज बेंगलोरला गेले तिथेही त्यांनी बर्यापैकी शिक्षण घेतले. त्यांचे नंतर वयाच्या १२व्या वर्षी सईबाईशी लग्न झाले.

shivaji maharaj information in marathi

छत्रपती शिवाजी महाराजांचा लढा

महाराजांचा जन्म झाला, तोपर्यंत मुघल साम्राज्य भारतात पसरले होते, बाबर भारतात आला आणि त्याने मुघल साम्राज्याची स्थापना केली. महाराजांनी मुघलांविरुद्ध युद्ध पुकारले आणि काही वेळातच महाराष्ट्रात मराठा साम्राज्याची पुनर्स्थापना केली. शिवरायांनी मराठ्यांसाठी अनेक कामे केली, म्हणूनच त्यांची संपूर्ण महाराष्ट्रात देवासारखी पूजा केली जाते.

वयाच्या १५ व्या वर्षी महाराजांनी पहिले युद्ध केले, तोरणा किल्ल्यावर हल्ला करून तो जिंकला. यानंतर त्यांनी कोंढाणा आणि राजगड किल्ल्यावरही विजयी पताका फडकवली. त्यांची वाढती ताकद पाहून विजापूरच्या सुलतानाने शहाजी महाराजांना कैद केले. कोंढाणा किल्ला परत केला, त्यानंतर त्याच्या वडिलांची सुटका झाली.

shivaji maharaj information in marathi

सुटकेनंतर शहाजी राजे आजारी राहू लागले आणि १६६४-६५ च्या सुमारास त्यांचे निधन झाले. यानंतर राजांनी पुरंदर आणि जावेलीच्या हवेलीत मराठा ध्वज फडकवला. विजापूरच्या सुलतानाने १६५९ मध्ये अफझलखानाचे प्रचंड सैन्य शिवाजीविरुद्ध पाठवले आणि शिवाजीला जिवंत किंवा मृत आणण्याची सूचना केली. अफझलखानाने मुत्सद्देगिरीने शिवाजीमहाराजांना मारण्याचा प्रयत्न केला, पण राजांनी आपल्या हुशारीने अफझलखानाला ठार मारले. शिवाजी महाराजांच्या सैन्याने प्रतापगड येथे विजापूरच्या सुलतानाचा पराभव केला. इथे मराठा सैन्याला बरीच शस्त्रे मिळाली.

विजापूरच्या सुलतानाने पुन्हा एकदा मोठे सैन्य पाठवले, यावेळी रुस्तम जमानच्या नेतृत्वाखाली, परंतु यावेळीही शिवाजी महाराजांच्या सैन्याने त्याचा कोल्हापूर येथे पराभव केला.

shivaji maharaj information in marathi

Shivaji maharaj information in marathi मुघलांची लढाई (छत्रपती शिवाजी महाराजांची लढाई)

जसे जसे शिवाजी महराज प्रगती करत गेले तसतसे शत्रूही वाढत गेले, मुघल हे शिवाजी राजांचे सर्वात मोठे शत्रू होते. १६५७ मध्ये शिवाजी महाराजांनी मुघलांविरुद्ध लढा सुरू केला. त्यावेळी मुघल साम्राज्य औरंगजेबाच्या बाजूने होते, औरंगजेबाने शाइस्ताखानाचे सैन्य राजांन विरुद्ध उभे केले. त्याने पुण्यात सत्ता मिळवून तेथे सैन्याचा विस्तार केला. एका रात्री शिवाजी महाराजंनी पुण्यावर अचानक हल्ला केला, हजारो मुघल सैन्य मारले गेले, पण शाइस्ताखान निसटला. यानंतर १६६४ मध्ये सुरत येथेही शिवाजी महाराजांनी ध्वज फडकवला.

पुरंदरचा तह
औरंगजेबाने हार मानली नाही आणि यावेळी त्याने अंबरचा राजा जयसिंग आणि दिलर सिंग यांना शिवाजी महाराजांच्या विरोधात उभे केले. जयसिंगाने शिवाजीमहाराजांनी जिंकलेले सर्व किल्ले जिंकले आणि पुरंदरपूर येथे शिवाजी महाराजांचा पराभव केला. या पराभवानंतर शिवाजी महाराजांला मुघलांशी तडजोड करावी लागली. 23 किल्ल्यांच्या बदल्यात शिवाजी महाराजांनी मुघलांना साथ दिली आणि विजापूरच्या विरोधात मुघलांच्या पाठीशी उभे राहिले.

shivaji maharaj information in marathi

शिवाजी महाराज लपून बसले
करार असूनही औरंगजेबाने शिवाजी महाराजांशी चांगले वागले नाही, त्याने शिवाजी महाराज आणि त्यांच्या मुलाला कैद केले, परंतु शिवाजी महाराजांनी आपल्या मुलासह आग्रा किल्ल्यावरून सुटका करून घेतली. आपल्या घरी पोहोचल्यानंतर शिवाजी महाराजांनी नव्या जोमाने मुघलांविरुद्ध युद्ध सुरू केले. यानंतर औरंगजेबाने शिवाजी महाराजांला राजा म्हणून स्वीकारले. 1674 मध्ये शिवाजी महाराज महाराष्ट्राचे एकमेव शासक बनले. त्यांनी हिंदू रीतिरिवाजानुसार राज्य केले.

छत्रपती शिवाजी महाराजांचा राज्याभिषेक

शिवाजी महाराजांनी 1674 मध्ये महाराष्ट्रात हिंदू राज्याची स्थापना केली, त्यानंतर त्यांचा राज्याभिषेक झाला. शिवाजी कुणबी / मराठा जातीचे होते, त्यामुळे सर्व ब्राह्मणांनी त्याला विरोध केला आणि राज्याभिषेक करण्यास नकार दिला. 

शिवाजी महाराजांनी बनारसच्या ब्राह्मणांनाही आमंत्रण पाठवले, आणि मग त्यांचा राज्याभिषेक झाला. येथेच त्यांना छत्रपती या पदवीने सन्मानित करण्यात आले. 12 दिवसांनंतर त्यांची आई जीजौसाहेब मरण पावल्या, यामुळे शिवाजी महाराज शोकाकुल झाले.

shivaji maharaj information in marathi

सर्व धर्मांचा आदर :

शिवाजी महाराज धार्मिक विचारधारा आणि विश्वासांनी परिपूर्ण होते. ज्या पद्धतीने ते आपल्या धर्माची पूजा करत असत, त्याच पद्धतीने ते सर्व धर्मांचा आदर करत असत, याचे उदाहरण त्यांच्या समर्थ रामदासांबद्दल असलेल्या भावनेतून दिसून येते. त्यांनी परळीचा किल्ला रामदासजींना दिला होता, जो पुढे सज्जनगड म्हणून ओळखला गेला. स्वामी रामदास आणि शिवाजी महाराज यांच्यातील नाते अनेक कवितांच्या शब्दांत वर्णन केले आहे. धर्मरक्षणाच्या विचारसरणीने शिवाजी महाराजांनी धर्मपरिवर्तनाला कडाडून विरोध केला.

shivaji maharaj information in marathi

शिवाजीं महाराजांनी आपला राष्ट्रध्वज केशरी ठेवला, जो हिंदुत्वाचे प्रतीक आहे. यामागे एक कथा आहे, शिवाजी महाराजांचे तुकाराम महराजांवर खूप प्रेम होते, ज्यांच्याकडून शिवाजी महाराजांला खूप काही शिकायला मिळाले होते. एकदा शिवाजी महाराजांना कीर्तन ऐकून खूप दुःखी झाले, त्यांनी त्यांना आपल्या महालात नेले आणि मी संन्यासी होणार असे सांगितले. 

तुकाराम महाराजांनी शिवाजी महाराजांना त्यांचे साम्राज्य चांगले चालवण्यास सांगितले आणि त्यांना त्यांचा तोर कापडाचा तुकडा दिला. म्हणाले, याला तुमचा राष्ट्रध्वज बनवा, तो तुम्हाला नेहमी माझी आठवण करून देईल आणि माझे आशीर्वाद सदैव तुमच्या पाठीशी असतील.

shivaji maharaj information in marathi

छत्रपती शिवाजी महाराजांची सेना

शिवाजी महाराजांकडे प्रचंड सैन्य होते, शिवाजी महाराजांनी आपल्या सैन्याची पित्याप्रमाणे काळजी घेत असे. शिवाजी महाराज आपल्या सैन्यात सक्षम लोकांनाच भरती करत असे, त्याच्याकडे इतकी समज होती की ते प्रचंड सैन्य चांगले चालवू शकत. त्यांनी संपूर्ण सैन्याला उत्तम प्रशिक्षण दिले होते. 

त्यांनी मुले, ब्राह्मण आणि महिलांसाठी खूप काम केले. अनेक प्रथा बंद केल्या. त्यावेळी मुघल हिंदूंवर खूप अत्याचार करायचे, जबरदस्तीने त्यांना इस्लाम धर्म स्वीकारायला सांगायचे, अशा काळात मसिहा म्हणून शिवाजी महाराज आले. शिवाजी महाराजांनी एक मजबूत नौदल स्थापन केले होते, जे समुद्रा जवळ तैनात होते म्हणून त्यांना भारतीय नौदलाचे जनक म्हटले जाते. आणि शत्रूंपासून संरक्षित होते, त्यावेळी इंग्रज आणि मुघल दोघेही शिवाजी महाराजांच्या किल्ल्यांवर वाईट नजर ठेवून होते.

shivaji maharaj information in marathi

Read More Here…

मराठीत होळी निबंध | Holi Nibandh in Marathi 

Bharat Desh Mahan Marathi Nibandh | भारत देश महान मराठी निबंध

shivaji maharaj information in marathi

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न

प्रश्न: छत्रपती शिवाजी महाराज कोण होते?

उत्तर: मराठा साम्राज्याची स्थापना करणाऱ्या महान शूर आणि पुरोगामी राज्यकर्त्यांपैकी एक.

प्रश्न: छत्रपती शिवाजी महाराज जयंती कधी असते?

उत्तर: १९ फेब्रुवारी

प्रश्न : छत्रपती शिवाजी महाराजांचा जन्म कधी झाला?

उत्तर: 19 फेब्रुवारी 1630 रोजी

प्रश्न: छत्रपती शिवाजी महाराजांचा मृत्यू कधी झाला?

उत्तर: 3 एप्रिल 1680 रोजी

प्रश्न: छत्रपती शिवाजी महाराजांचा मृत्यू कसा झाला?

उत्तर: आजारपणामुळे वयाच्या ५० व्या वर्षी त्यांचे निधन झाले.

प्रश्न : छत्रपती शिवाजी महाराजांची जात कोणती होती?

उत्तर: कुणबी / मराठा

प्रश्न: छत्रपती शिवाजी महाराजांचे गोत्र काय होते?

उत्तर: कश्यप

shivaji maharaj information in marathi

---