Success Story: रतन टाटा यांच्यापासून प्रेरणा घेऊन, 12वी पास दिलखुश कुमार आज बिहारमध्ये स्टार्टअप किंग म्हणून ओळखले जातात. आधी ‘आर्य गो कॅब’ सुरू केली आणि आता रोडबेसच्या माध्यमातून संपूर्ण बिहारचा टॅक्सी उद्योग बदलण्याविषयी बोलत आहे. रिक्षा चालवण्यापासून ते भाजीपाला विकण्यापर्यंत काम करणाऱ्या दिलखुशची कथा संघर्षांनी भरलेली आहे. पण आज तो ज्या टप्प्यावर आहे ते त्याचे उदाहरण आहे.
असं म्हणतात की माणूस जर दृढनिश्चयी असेल तर तो काय करू शकत नाही? परिस्थिती कितीही बिकट असली तरी तो यशोगाथा लिहितो. अल्लामा इक्बाल यांनी लिहिले आहे की, ‘स्वत:ला इतकं उंच करा की प्रत्येक नशिबाच्या आधी देव स्वतः त्या व्यक्तीला विचारेल की तुझी इच्छा काय आहे’. बिहारच्या एका छोट्याशा गावातील दिलखुश कुमारने ते अगदी बरोबर दाखवून दिले आहे. एके काळी रिक्षाचालक आणि रस्त्यावर भाजीविक्रेते असलेले दिलखुश आज कोट्यवधी रुपयांच्या कॅब कंपनी रॉडबेझचे संस्थापक आणि मुख्य कार्यकारी अधिकारी आहेत. दिलखुश यांनी फक्त 12वी पर्यंतच शिक्षण घेतले पण आज IIT आणि IIM सारख्या मोठ्या संस्थांमधील विद्यार्थी त्यांच्या कंपनीत काम करत आहेत. दिलखुश कुमार यांनी त्यांच्या प्रवासाविषयी जीएनटी डिजिटलशी खास बातचीत केली . या संभाषणात दिलखुशने केवळ त्याच्या वैयक्तिक आयुष्याबद्दलच सांगितले नाही तर ते आपल्या स्टार्टअपद्वारे संपूर्ण बिहारमध्ये कॅब सेवेत क्रांती करण्याचा विचार कसा करत आहेत हे देखील सांगितले.
रोडबेस म्हणजे काय आणि ते कसे कार्य करते?
दिलखुश हा मूळचा सहरसा जिल्ह्यातील बाणगाव या छोट्याशा गावाचा असून, या प्रश्नाला उत्तर देताना सांगतो की, रोडबेस ही डेटाबेस कंपनी आहे. ज्यांचे काम संपूर्ण बिहारमध्ये टॅक्सी सेवा देणे आहे. पण ते ओला, उबेर किंवा त्यासारख्या कंपन्यांपेक्षा खूप वेगळे आहे. सध्या, ते बाहेरगावच्या ग्राहकांना सेवा देत आहेत, ज्यांना ५० किमी पेक्षा जास्त जायचे आहे. पुढे एक लहान राईडचीही योजना आहे. एकीकडे, ओला आणि उबेर ग्राहकांकडून द्विमार्गी भाडे आकारतात, परंतु रोडबेस एकतर्फी भाडे आकारतात.
जेव्हा दिलखुश यांना विचारले जाते की रोडबेस कसा काम करतो, तेव्हा तो म्हणतो की बिहारमध्ये काम करणारे सर्व एग्रीगेटर, सर्व टूर्स आणि ट्रॅव्हल्स आणि बिहारमध्ये काम करणारे सर्व वैयक्तिक टॅक्सी ते त्यांच्या समुदायात आणतात. आणि त्यांना सांगा की तुम्ही कोणत्या दिशेने आहात ते आम्हाला सांगा. प्रवासी घेत आहेत. तुम्ही तिथून रिकाम्या हाताने याल, येताना आम्ही तुम्हाला अशा लोकांशी ओळख करून देऊ ज्यांना तुमच्या मार्गावरून प्रवास करावा लागेल.
याचा सर्वाधिक फायदा ग्राहकांना होत असल्याचे दिलखुश सांगतात. टॅक्सी भाडे 40% पर्यंत कमी केले आहे. पूर्वी 4000 रुपयांपर्यंत जाणारे भाडे आता 2200 ते 2400 रुपये झाले आहे. प्रत्येक राईडवर ग्राहकाला किमान रु. 1500 वाचवणे.
रॉडबेझची सुरुवात कशी झाली
या प्रश्नाच्या उत्तरात दिलखुश सांगतात की, माझा अनुभव फक्त ड्रायव्हिंग क्षेत्रातला आहे. यापूर्वी मी आर्य गो कॅब सुरू केली होती आणि ती बिहारमध्ये चांगला व्यवसाय करत आहे. पण मग रोडबेस संकल्पनेची कल्पना सुचली आणि मी आर्य गो सोडला. जेव्हा मी रोडबेस सुरू केला, तेव्हा माझ्याकडे फक्त सेकंड हँड नॅनो कार होती आणि त्यातून मी रोडबेस सुरू केली. दिलखुश सांगतात की 6 ते 7 महिन्यांत आम्ही 4 कोटींच्या मुल्यांकनाने निधी उभारला आहे आणि त्याच वेळी 1.25 लाख लोकांनी आमच्या प्लॅटफॉर्मला भेट दिली आहे. बिहारमध्ये आपण वेगाने वाटचाल करत आहोत, हे या आकडेवारीवरून दिसून येते. बिहारमध्ये भरपूर क्षमता असून आम्हाला चांगला प्रतिसाद मिळत आहे. येत्या 6 महिन्यांत आम्ही रोडबेस 20 कोटींपर्यंत नेणार आहोत आणि त्यानंतर आमचे लक्ष्य 100 कोटींचे असेल.
बिहारमधील कोणत्या शहरांमध्ये रोडबेस सेवा आहे?
दिलखुश सांगतात की, सध्या आम्ही पहिल्या टप्प्यात पाटणा ते बिहारच्या प्रत्येक गावात आणि प्रत्येक गावातून पाटण्यापर्यंत सेवा देत आहोत. दुसऱ्या टप्प्यात शहराला शहराला जोडणार आहोत. बिहारमधील प्रत्येक गाव टॅक्सीने जोडण्याचे आमचे ध्येय आहे. सध्या बिहारवर लक्ष केंद्रित केले आहे, भविष्यात आम्ही बिहारच्या बाहेरही सेवेचा विस्तार करू.
प्रवाशांची सुरक्षितता कशी लक्षात ठेवता?
दिलखुश स्पष्ट करतात की सर्व प्रथम आम्ही रोडबेसमध्ये सामील झालेल्या कोणत्याही ड्रायव्हरच्या कागदपत्रांची पडताळणी करतो आणि नंतर केवायसी करतो. आता आपण आधार प्रमाणीकरण सुरू करणार आहोत. यानंतर, आधी आधारचे प्रमाणीकरण केले जाईल आणि त्यानंतरच ड्रायव्हरचा आयडी सक्रिय केला जाईल. आम्ही सुरक्षिततेला प्रथम क्रमांकावर ठेवतो.
‘ड्रायव्हर रोडबेस जॉईन करून एका महिन्यात 55 ते 60 हजार कमवू शकतो’
दिलखुश म्हणतात की, आमची कंपनी ड्रायव्हर्सचा जीव समजून घेते. या प्रक्रियेतून पुढे जाऊन मी इथपर्यंत पोहोचलो असल्याने ड्रायव्हरच्या जास्तीत जास्त कमाईचीही आम्ही काळजी घेतो. दिलखुश सांगतात की एक ड्रायव्हर महिन्याला 55 ते 60 हजार रुपये कमवू शकतो.
आयआयटी गुवाहाटी मधून कर्मचारी नियुक्त केले
दिलखुश सांगतात की, माझ्या टीममध्ये आयआयटी आणि आयआयएम शिकलेले लोक काम करत आहेत. आयआयटी मंडीने आम्हाला प्लेसमेंटसाठी आमंत्रित केले होते पण आम्ही आयआयटी गुवाहाटी मधून कर्मचारी नियुक्त केले. जेव्हा दिलखुश यांना विचारण्यात आले की, एवढ्या मोठ्या इन्स्टिट्यूटमधील विद्यार्थ्यांना ते त्यांच्या कंपनीत काम करण्यासाठी कसे राजी करतात. कारण सध्या स्टार्टअप सुरुवातीच्या टप्प्यात आहे आणि तुम्ही फक्त 12वी पास आहात मग आयआयटी लोकांना कसे मान्य होईल. या प्रश्नाचे उत्तर देताना दिलखुश किंचित हसतो आणि सांगतो की मन वळवणे कठीण आहे. पण त्यांचा माझ्या कल्पनेवर विश्वास आहे. आणि माझ्या टीममध्ये काम करणाऱ्या लोकांच्या मनात कधीच ही भावना नव्हती की मी 12वी पासच्या खाली कसे काम करावे. दिलखुश सांगतात की काही आयआयएमचे विद्यार्थी त्याच्या स्टार्टअपशी अर्धवेळ म्हणूनही जोडलेले आहेत.
बिहार सरकार स्टार्टअपला किती मदत करते?
या प्रश्नाचे उत्तर देताना दिलखुश म्हणतात की सरकार पाठिंबा देते. 10 ते 12 लाख रुपयांचा निधी उपलब्ध आहे. पण त्याचा फायदा आम्ही घेतला नाही. जे छोटे स्टार्टअप आहेत, ज्यांना त्यांची कल्पना जमिनीवर उतरवायची आहे, ते निधी घेऊ शकतात. सध्या Roadbase ला गुंतवणूकदाराकडून 50 हजार डॉलर्सचा निधी मिळाला आहे, ज्याचा उपयोग आम्ही पुरवठा साखळी आणि कर्मचाऱ्यांची संख्या वाढवण्यासाठी करू.
दिल्लीत रिक्षा चालवली, पाटण्यात भाजी विकली
आपले जुने दिवस आठवून दिलखुश थोडा भावूक होतो आणि म्हणतो की त्याने दिल्लीत रिक्षा चालवली. पाटण्यात रस्त्यावर भाजीपाला विकला जातो. मी शिपायाच्या नोकरीसाठी मुलाखतीसाठी गेलो होतो, तेव्हा मला तिथं अडाणी आणि रानटी समजलं जात होतं. आणि मला आयफोनचा लोगो ओळखण्यास सांगितले. मी ओळखू शकलो नाही कारण मी पहिल्यांदाच आयफोन पाहत होतो. कारण काहीही असो, पण मला शिपायाची नोकरी मिळू शकली नाही. पण मी थांबलो नाही. कारण लग्न आधीच झालं होतं, जबाबदारी पार पाडायची होती. अशा परिस्थितीत काहीतरी करायला हवे होते.
वडील बस ड्रायव्हर म्हणून काम करायचे
दिलखुश सांगतात की, जेव्हा त्याला नोकरी मिळू शकली नाही तेव्हा त्याने वडिलांकडून ड्रायव्हिंग शिकले. तो बस चालवायचा. मात्र, मीही ड्रायव्हिंग करू नये असे त्याला वाटत होते. पण मला नोकरी मिळाली नाही म्हणून मी जबरदस्तीने गाडी चालवू लागलो. जेव्हा दिलखुश यांना विचारण्यात आले की तू बारावीपर्यंत का शिकलास. तर तो सांगतो की वडील गाडी चालवायचे, पुढे शिक्षण चालू ठेवण्यासाठी त्यांच्याकडे पुरेसे पैसे नव्हते. पण आज मी फक्त ड्रायव्हिंग करून जे काही केले त्यामुळे तो खूप खुश आहे.
