Swachh Bharat Abhiyan in Marathi: भारताला सुंदर, स्वच्छ आणि स्वच्छ बनवण्यासाठी केंद्र सरकारने २०१४ मध्ये स्वच्छ भारत मिशन म्हणजेच स्वच्छ भारत अभियान सुरू केले. आजच्या काळात स्वच्छ भारत हा देशाचा अविभाज्य भाग बनला आहे.

भारत स्वच्छ, सरकारकडून अनेक सुविधा उपलब्ध करून देण्यात आल्या आहेत, दरवर्षी स्वच्छतेची काळजी घेणाऱ्या भारत सरकारकडून सर्वात जास्त खरे राहिलेल्या शहराला स्वच्छ भारत अभियानांतर्गत पहिल्या क्रमांकाच्या शहराचा दर्जा दिला जातो. या लेखाद्वारे आम्ही तुम्हाला स्वच्छ भारत अभियान म्हणजे काय हे सांगणार आहोत ? (Swachh Bharat Abhiyan in Marathi).

जेव्हा स्वच्छ भारत अभियान सुरू झाले तेव्हा स्वच्छ भारत अभियानाचे परिणाम हे स्वच्छ भारत मिशनचे ग्रामीण परिणाम आहेत. स्वच्छ भारत अभियान अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यासाठी लेख शेवटपर्यंत पहा.

स्वच्छ भारत अभियान | Swachh Bharat Abhiyan in Marathi

स्वच्छ भारत अभियान हे भारतातील सर्वात महत्वाचे आणि लोकप्रिय अभियानांपैकी एक आहे. स्वच्छ भारत अभियान म्हणजे स्वच्छ भारत मिशन. भारतातील सर्व शहरे आणि गावे स्वच्छ करण्यासाठी ही मोहीम आखण्यात आली होती. ही मोहीम भारत सरकारद्वारे प्रशासित करण्यात आली आणि पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सुरू केली .

महात्मा गांधींच्या स्वच्छ भारताच्या संकल्पनेचा सन्मान करण्यासाठी 2 ऑक्टोबर रोजी याची सुरुवात करण्यात आली. स्वच्छ भारत अभियानाची स्वच्छता मोहीम राष्ट्रीय स्तरावर राबविण्यात आली आणि त्यात ग्रामीण आणि शहरी अशा सर्व शहरांचा समावेश करण्यात आला.

लोकांना स्वच्छतेचे महत्त्व पटवून देण्यासाठी हा एक उत्तम उपक्रम आहे. महात्मा गांधींच्या 145 व्या जयंतीनिमित्त स्वच्छ भारत अभियान सुरू करण्यात आले. स्वच्छ भारत अभियान केंद्र आणि राज्य सरकारांमध्ये आर्थिकदृष्ट्या सामायिक केले गेले, परिणामांची स्थानिक मालकी निर्माण केली आणि प्रमुख विकास भागीदारांनी पाठिंबा दिला. देशांतर्गत स्तरावर निधीचे विकेंद्रीकरण किती दूर करायचे हे ठरवण्याची राज्यांना मुभा होती.

Swachh Bharat Abhiyan in Marathi

शीर्षक	स्वच्छ भारत आंदोलन
लेख प्रकार	लेख
वर्ष	2023
स्वच्छ भारत अभियान कधी सुरू करण्यात आले?	2014
स्वच्छ भारत अभियान कोणत्या दिवशी सुरू करण्यात आले?	2 ऑक्टोबर
स्वच्छ भारत अभियान हे मिशन आहे	केंद्र सरकार
स्वच्छ भारत अभियान सुरू करणाऱ्या पंतप्रधानांचे नाव	नरेंद्र मोदी
देशात स्वच्छ भारत अभियान कोणत्या स्तरावर आहे	राष्ट्रीय, शहरी, ग्रामीण

स्वच्छ भारत अभियान म्हणजे काय?

Swachh Bharat Abhiyan in Marathi: भारत स्वच्छ करण्याच्या उद्देशाने पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी राजघाट, नवी दिल्ली येथे स्वच्छता मोहिमेचा शुभारंभ केला. 2 ऑक्टोबर 2019 पर्यंत प्रत्येक घरात स्वच्छतागृहे, घन आणि द्रव कचरा विल्हेवाट प्रणाली, ग्रामस्वच्छता आणि सुरक्षित आणि पुरेसा पिण्याच्या पाण्याचा पुरवठा यासह स्वच्छता सुविधा उपलब्ध करून देणे हा या मोहिमेचा उद्देश होता.

राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांना त्यांच्या 150 व्या जयंतीनिमित्त ही योग्य श्रद्धांजली ठरेल. हे मिशन यशस्वी करण्यासाठी खुद्द पंतप्रधान मोदी अतिशय सक्रिय भूमिका बजावत आहेत हे महत्त्वाचे आहे. राजघाटावर त्यांनी स्वत: रस्त्यावर स्वच्छता करून मोहिमेला सुरुवात केली. मात्र, अभियान हे केवळ सरकारचे कर्तव्य नसून देश स्वच्छ किंवा स्वच्छ ठेवण्याची जबाबदारी देशातील प्रत्येक नागरिकाची आहे, असे स्पष्टपणे जाहीर केले आहे.

स्वच्छ भारत अभियान हे आजपर्यंत स्वच्छता अभियानाच्या रूपाने उचललेले सर्वात मोठे पाऊल आहे. मोहिमेच्या शुभारंभाच्या दिवशी, शाळा आणि महाविद्यालयातील विद्यार्थ्यांसह सुमारे 3 दशलक्ष सरकारी कर्मचार्‍यांनी या उपक्रमाला जागतिक स्तरावर लोकप्रिय करण्यासाठी आणि सर्वसामान्यांना याबद्दल जागरूक करण्यासाठी या कार्यक्रमात भाग घेतला. हा कार्यक्रम 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी राष्ट्रपती भवनात 1500 लोकांच्या उपस्थितीत पार पडला. या मोहिमेला माजी राष्ट्रपती प्रणव मुखर्जी यांनी हिरवा झेंडा दाखवला.

Swachh Bharat Abhiyan कधी सुरू झाले?

स्वच्छ भारत अभियान हे घनकचरा व्यवस्थापन सुधारण्यासाठी आणि उघड्यावर शौचास जाणारे निर्मूलन करण्यासाठी 2014 मध्ये भारत सरकारने सुरू केलेली देशव्यापी मोहीम आहे. स्वच्छ भारत अभियान अधिकृतपणे 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी नवी दिल्लीतील राजपथ येथे सुरू केले . 

ज्या दिवशी ही मोहीम अधिकृतपणे सुरू करण्यात आली ती म्हणजे 2 ऑक्टोबर 2014 हा महात्मा गांधींची 145 वी जयंती होती. 2015 मध्ये युनायटेड नेशन्सने सुरू केलेल्या शाश्वत विकास लक्ष्य क्रमांक 6 मधील 6.2 लक्ष्य साध्य करण्यासाठी स्वच्छ भारत मिशनचे उद्दिष्ट होते.

इंग्रजीमध्ये, मोहिमेचे भाषांतर ” स्वच्छ भारत मिशन ” असे केले जाते . ही भारतातील आतापर्यंतची सर्वात मोठी स्वच्छता मोहीम आहे ज्यामध्ये तीस लाख सरकारी कर्मचारी आणि विद्यार्थी देशाच्या सर्व भागातून सहभागी झाले आहेत. या मोहिमेचे उद्दिष्ट 2 ऑक्टोबर 2019 पर्यंत ‘स्वच्छ भारत’चे स्वप्न साकार करण्याचे होते, जे महात्मा गांधींची 150 वी जयंती होती.

स्वच्छ भारत अभियानाचे परिणाम | Swachh Bharat Abhiyan

2014 साली जेव्हा ही मोहीम सुरू करण्यात आली तेव्हा लोक या उपक्रमावर विश्वास ठेवण्यास कचरत होते. मात्र या मोहिमेचा परिणाम आता काही वर्षांनी दिसून येत आहे. आता भारत उघड्यावर शौचमुक्त झाला आहे. लोकांच्या घरात शौचालये आहेत. 

यासोबतच लोकांच्या घरात स्वच्छ व पिण्यायोग्य पाणी उपलब्ध होत असून आपली शहरे दिवसेंदिवस स्वच्छ होत आहेत.स्वच्छ भारत अभियानांतर्गत घरोघरी जाऊन मोठ्या प्रमाणात कचरा गोळा करणे आणि त्याची विल्हेवाट लावण्याचे उपक्रम सुरू करण्यात आले आहेत. त्यामुळे कचरा विल्हेवाटीचा प्रश्न सुटण्यास मदत झाली.

ऑक्टोबर 2021 मध्ये क्रीडा मंत्रालयाने आयोजित केलेल्या महिनाभराच्या स्वच्छ भारत मोहिमेचे उद्दिष्ट 75 लाख किलो प्लास्टिक आणि कचरा गोळा करण्याचे होते. मोहिमेच्या पहिल्या 10 दिवसांत देशभरातून 30 लाख किलोपेक्षा जास्त कचरा गोळा करण्यात आला. शिवाय, वेस्ट टू वेल्थ या संकल्पनेला चालना दिली जात आहे.

स्वच्छ भारत मिशन ग्रामीण 

स्वच्छ भारत मिशन-ग्रामीण हा भारत सरकारचा ग्रामीण भागातील स्वच्छतेसाठी एक चांगला उपक्रम आहे ज्यासाठी “पेय पाणी आणि स्वच्छता मंत्रालय” द्वारे मार्गदर्शक तत्त्वे जारी केली आहेत. मंत्रालयाच्या निर्देशानुसार स्वच्छ भारत मिशनची चार प्राथमिक उद्दिष्टे आहेत ज्यावर स्वच्छ भारत मिशन (ग्रामीण) योजना कार्य करते.

 स्वच्छ भारत मिशन-ग्रामीणचा प्राथमिक फोकस गावांमधून पूर्णपणे उघड्यावर शौचास जाणे हे आहे. पंचायती राज संस्था आणि समुदाय हे गावाचे आणि त्यांच्या राहणीमानाचे प्रतिबिंब असतात, म्हणून सरकारने देखील स्वच्छता आणि योग्य स्वच्छता त्यांच्या नियमित व्यवहारात आणण्याचे ठरवले आहे जेणेकरून ते गावातील लोकांपर्यंत सहज पोहोचता येईल.

गावांना शाश्वत स्वच्छतेसह जगण्यासाठी पुरेसे तंत्रज्ञान उपलब्ध करून देण्याचा निर्णय शासनाने घेतला आहे.ग्रामीण भागात कचऱ्याची मोठी समस्या आहे. भारतातील बहुतेक गावांमध्ये घन आणि द्रव कचऱ्याची विल्हेवाट लावण्यासाठी योग्य व्यवस्था नाही. ही एक अपरिहार्य समस्या आहे आणि सरकारने सामुदायिक व्यवस्थापित घन आणि द्रव कचरा व्यवस्थापन प्रणाली विकसित करण्यावर आपले प्राथमिक लक्ष केंद्रित केले आहे.

स्वच्छ भारत अभियानाचे परिणाम 

स्वच्छ भारत अभियानांतर्गत 2 ऑक्टोबर 2014 ते 2019 पर्यंत 10.24 कोटी वैयक्तिक घरगुती शौचालये बांधण्यात आली आहेत. आणि सरकारने 2020-21 ते 2024-25 या कालावधीसाठी स्वच्छ भारत अभियानाचा टप्पा-II मंजूर केला आहे. नवीन उदयोन्मुख पात्र ग्रामीण कुटुंबे आणि देशातील गावांना घन आणि द्रव कचरा व्यवस्थापनासाठी शौचालय सुविधा उपलब्ध करून दिली जाईल.

हे काम ODF शाश्वततेवर लक्ष केंद्रित करून केले जाईल. स्वच्छ आणि स्वच्छ परिसराव्यतिरिक्त, या मिशनमध्ये सामील असलेल्या लोकांना देखील सक्षम आणि आदर दिला गेला आहे. पारादीप, ओडिशातील कचरा व्यवस्थापन प्रणालीमध्ये ट्रान्सजेंडर आणि रॅग पिकर्स सक्रियपणे सहभागी झाले आहेत. पंतप्रधान स्वच्छता कर्मचार्‍यांचे पाय धुत असतील किंवा रॅग पिकर्स आणि ट्रान्सजेंडर्सना रोजगार देत असतील, स्वच्छ भारत अभियानाने लोकांना एक नवा आदर दिला आहे जो पूर्वी नव्हता.

स्वच्छ भारत अभियानाचे महत्व

• राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांचा विश्वास होता की राष्ट्रांच्या स्वातंत्र्याबरोबरच स्वच्छतेलाही खूप महत्त्व आहे.
• संपूर्ण देशासाठी योग्य स्वच्छता आणि स्वच्छ परिसर सोबत स्वच्छता राखणे खूप महत्वाचे बनले आहे.
• लहान किंवा लहान मुले अतिसार किंवा कॉलरा इत्यादी आजारांनी ग्रस्त होते. याचे कारण अस्वच्छता आणि कुपोषण आहे. त्यामुळे दिवसाला सुमारे 1000 बालकांचा अतिसाराने मृत्यू होतो.
• UN च्या अहवालात असे म्हटले आहे की भारतात राहणारे सुमारे 60% लोक उघड्यावर शौचास बसतात आणि अस्वच्छ सवयींमुळे खराब आरोग्य आणि घातक रोगांकडे अधिक झुकतात.
• आरोग्याचा दर्जा सुधारण्यासाठी कोणत्याही देशात किंवा समुदायामध्ये योग्य स्वच्छता राखण्याची आणि स्वच्छता आणि स्वच्छता राखण्याची नितांत गरज आहे.
• कदाचित असे म्हटले जाते की रोग टाळण्यासाठी बहुतेक मूलभूत पावले म्हणजे निरोगी सवयींचे पालन करणे.
• 10 वर्षांपेक्षा कमी वयाची लहान मुले प्रामुख्याने अस्वच्छ स्वच्छता किंवा स्वच्छतेच्या समस्या आणि अतिसाराच्या आजारामुळे प्रभावित होतात.
• अतिसार आणि कुपोषण ही देशातील ५ वर्षांखालील मुलांच्या मृत्यूची दोन प्रमुख कारणे आहेत.
• डब्ल्यूएचओने केलेल्या अभ्यासानुसार स्वच्छतेचा अभाव आहे ज्यामुळे देशात दरवर्षी 6500 रुपयांपेक्षा जास्त नुकसान होते.
• देशात पसरलेल्या अनेक आजारांमागे लोकांच्या आजूबाजूच्या अस्वच्छ सवयी किंवा लोक पाळतात.

Swachh Bharat Abhiyan Essay in Marathi 2023

परिचय (Swachh Bharat Abhiyan)

भारत देशाला एकेकाळी सोन्याचे पक्षी म्हटले जायचे, जे वैभव आणि संस्कृतीसाठी ओळखले जाते. परंतु काळाच्या बदलामुळे आपल्या देशावर अनेक बाह्य शक्तींचे राज्य होते, त्यामुळे आपल्या देशाची अवस्था बिकट झाली. आपल्या देशात स्वच्छतेकडे अजिबात लक्ष दिले जात नाही. तुम्ही पाहिले असेलच की, मग ते कोणतेही मोठे राज्य असो, शहर असो, गाव असो किंवा आपल्या देशातील कोणताही रस्ता किंवा परिसर असो –

तुम्हाला तिथेही कचरा सापडेल. आपल्या देशाच्या विकासात अडथळे निर्माण करणाऱ्या मुख्य समस्यांपैकी घाण ही एक समस्या आहे कारण यामुळे लोकांना आपल्या देशात यायला आवडत नाही आणि त्यामुळे आपल्या देशाला तितकीशी प्रसिद्धी मिळत नाही. अनेक महापुरुषांनी आपला देश पूर्णपणे स्वच्छ व्हावा अशी स्वप्ने पाहिली होती आणि ती प्रत्यक्षात आणण्यासाठी प्रयत्नही केले, परंतु काही कारणास्तव ते यशस्वी होऊ शकले नाहीत.

आजही आपल्या देशात काही मोजक्याच घरांमध्ये शौचालयाची सोय आहे, आजही लोक खेड्यापाड्यात शौचास जातात, त्यामुळे गावागावात घाण पसरते आणि शहरांबद्दल बोलायचे झाले तर शहरांमध्ये शौचालये आहेत पण कारखान्यांतील कचरा, सांडपाणी आणि घरगुती कचरा अशी बरीच घाण आहे, जी रस्त्यावर एवढ्या मोठ्या प्रमाणात आढळते की आपल्या देशातील रस्ते दिसत नाहीत, फक्त कचरा दिसतो.

स्वच्छ भारत अभियानाचा परिचय (Swachh Bharat Abhiyan)

आपला देश स्वच्छ करण्यासाठी भारत सरकारने एक नवीन योजना आणली आहे, तिला ‘स्वच्छ भारत अभियान’ असे नाव देण्यात आले आहे. या मोहिमेअंतर्गत सर्व देशवासीयांना यात सहभागी होण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे.

हे अभियान अधिकृतपणे 1999 पासून सुरू आहे, पूर्वी याला ग्रामीण स्वच्छता अभियान असे नाव देण्यात आले होते, परंतु 1 एप्रिल 2012 रोजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांनी या योजनेचे नाव बदलून निर्मल भारत अभियान असे केले आणि नंतर सरकारने त्याची पुनर्रचना केली. नंतर त्याचे नाव संपूर्ण स्वच्छता असे ठेवण्यात आले. मोहीम. 24 सप्टेंबर 2014 रोजी केंद्रीय मंत्रिमंडळाकडून स्वच्छ भारत अभियानाच्या रूपात याला मंजुरी मिळाली.

स्वच्छ भारत अभियान सुरू केले (Swachh Bharat Abhiyan)

महात्मा गांधींच्या 145 व्या जयंतीनिमित्त 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी माननीय पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते स्वच्छ भारत अभियानाचे उद्घाटन करण्यात आले. राजपथ येथे झालेल्या मेळाव्याला संबोधित करताना त्यांनी राष्ट्रवाद्यांना स्वच्छ भारत अभियानात सहभागी होऊन ते यशस्वी करण्याचे आवाहन केले. 

स्वच्छतेच्या दृष्टीने ही सर्वात मोठी मोहीम आहे. कारण गांधीजींचे स्वप्न होते की आपला देशही परदेशाप्रमाणे पूर्णपणे निरोगी आणि स्वच्छ दिसला पाहिजे. हे लक्षात घेऊन पंतप्रधानांनी आपल्या वाढदिवसानिमित्त दिल्लीतील राजघाट येथून या मोहिमेची सुरुवात केली.

देशाची स्वच्छता ही केवळ सफाई कामगारांची जबाबदारी नाही, नागरिकांची यात काही भूमिका नाही का, ही मानसिकता बदलायला हवी. (………… नरेंद्र मोदी)
लोकांमध्ये स्वच्छतेबाबत जनजागृती करण्यासाठी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी दिल्लीच्या वाल्मिकी बस्तीमध्ये रस्त्यावर झाडू मारला होता. जेणेकरून देशातील जनतेला ही जाणीव व्हावी की जर आपल्या देशाचे पंतप्रधान देश स्वच्छ करण्यासाठी रस्ता झाडू शकतात, तर आपणही आपला देश स्वच्छ ठेवण्यासाठी आपला परिसर स्वच्छ ठेवला पाहिजे.

महात्मा गांधींचे स्वच्छ भारताचे स्वप्न

भारताला शुद्ध आणि स्वच्छ देश बनवण्याचे स्वप्न महात्मा गांधींनी पाहिले होते. त्यांच्या स्वप्नाच्या संदर्भात गांधीजी म्हणाले की, स्वातंत्र्यापेक्षा स्वच्छता अधिक महत्त्वाची आहे कारण स्वच्छता हा निरोगी आणि शांत जीवनाचा अत्यावश्यक भाग आहे. महात्मा गांधींना त्यांच्या काळातील देशातील गरिबी आणि घाणेरडेपणाची चांगलीच जाणीव होती, म्हणूनच त्यांनी त्यांचे स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी खूप प्रयत्न केले पण त्यांना त्यात यश आले नाही. 

पण दुर्दैवाची गोष्ट म्हणजे स्वातंत्र्याच्या ७२ वर्षानंतरही भारत या दोन्ही उद्दिष्टांमध्ये खूप मागे आहे. जर आपण आकडेवारीबद्दल बोललो, तर आजही सर्व लोकांच्या घरात शौचालये नाहीत, म्हणूनच भारत सरकार देशातील सर्व लोकांना स्वच्छ भारत मिशनशी जोडण्यासाठी अत्यंत गांभीर्याने प्रयत्न करत आहे. बापू एक वास्तव. जेणेकरून ती जगभर यशस्वी होऊ शकेल. 

बापूंच्या 150 व्या पुण्यतिथीपर्यंत (2 ऑक्टोबर 2019) हे मिशन त्याच्या स्थापनेच्या तारखेपासून पूर्ण करण्याचे लक्ष्य आहे. ही मोहीम यशस्वी करण्यासाठी शासनाने सर्व जनतेला वर्षातून केवळ 100 तास आपल्या परिसरात व इतर ठिकाणी स्वच्छतेसाठी द्यावेत अशी विनंती केली.

स्वच्छ भारत अभियानाची उद्दिष्टे (गुणानुसार)

स्वच्छ भारत अभियान हे राष्ट्रीय स्तरावरील अभियान आहे. पंतप्रधान मोदींनी स्वच्छ भारत अभियानाच्या मुख्य उद्दिष्टाचे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी 5 वर्षांची योजना बनवली आहे, ज्या अंतर्गत आपला संपूर्ण देश स्वच्छ करण्याचे लक्ष्य ठेवण्यात आले आहे.

(१) देशाचा प्रत्येक कोपरा स्वच्छ असावा हा या मोहिमेचा पहिला उद्देश आहे.
(२) लोकांना उघड्यावर शौचास जाण्यापासून रोखले पाहिजे. ज्या अंतर्गत दरवर्षी हजारो मुलांचा मृत्यू होतो.
(३) भारतातील प्रत्येक शहरात आणि ग्रामीण घरात शौचालये बांधली जावीत.
शहर व गावातील प्रत्येक रस्ता, गल्ली व परिसर स्वच्छ असावा.
(४) प्रत्येक गल्लीत किमान एक डस्टबिन अनिवार्यपणे बसवावा.
(5) सुमारे 11 कोटी 11 लाख वैयक्तिक, सामूहिक शौचालये बांधणे, ज्यासाठी 1 लाख 34 हजार कोटी रुपये खर्च केले जातील.
(६) स्वच्छतेचा योग्य वापर करून लोकांची मानसिकता बदलणे.

(७) शौचालय वापरास प्रोत्साहन देणे आणि जनजागृती सुरू करणे.
(8) 2019 पर्यंत सर्व घरांना पाणी पुरवठा सुनिश्चित करून, गावांमध्ये पाईपलाईन बसवणे जेणेकरून स्वच्छता राखली जाईल.
(९) ग्रामपंचायतीमार्फत घन आणि द्रव कचऱ्याचे उत्तम व्यवस्थापन सुनिश्चित करणे.
(१०) रस्ते, पदपथ आणि वस्त्या स्वच्छ ठेवणे.
(11) स्वच्छतेच्या माध्यमातून सर्वांमध्ये स्वच्छतेची जाणीव निर्माण करणे.

स्वच्छ भारत अभियानाची गरज (गुणानुसार)

भारतातील या मोहिमेचे कार्य उद्दिष्ट साध्य होईपर्यंत अखंड चालू राहिले पाहिजे. भारतीय जनतेचे शारीरिक, मानसिक, सामाजिक आणि बौद्धिक कल्याण हे नितांत आवश्यक आहे हे लक्षात आले आहे. हे भारताच्या सामाजिक आणि आर्थिक स्थितीला खर्‍या अर्थाने प्रोत्साहन देण्यासाठी आहे ज्याची सुरुवात सर्वत्र स्वच्छता आणून केली जाऊ शकते. येथे काही मुद्दे आहेत जे स्वच्छ भारत अभियानाची गरज दर्शवतात –

• आपल्या देशात असे एकही ठिकाण नाही जिथे कचरा पसरलेला नाही. आपल्या भारतातील प्रत्येक शहर, प्रत्येक गाव, प्रत्येक परिसर, प्रत्येक रस्ता कचरा आणि घाणीने भरलेला आहे.
• आपल्या देशातील खेड्यापाड्यात शौचालय नसल्यामुळे लोक आजही उघड्यावर शौचास जातात त्यामुळे सर्वत्र घाण पसरते आणि ही घाण नवीन रोगांना आमंत्रण देते.
• आपल्या सभोवतालच्या सर्व नद्या-नालेही कचऱ्याने अशा प्रकारे राहतात की जणू पाण्याऐवजी कचरा वाहत आहे.
• या कचऱ्यामुळे आणि घाणीमुळे परदेशातील लोक क्वचितच आपल्या देशात येणे पसंत करतात, त्यामुळे आपल्या देशाचे आर्थिक नुकसान होते.
• या कचऱ्यामुळे आपल्यासोबतच इतर सजीवांनाही हानी पोहोचते आणि त्याच बरोबर आपली पृथ्वीही प्रदूषित होते.
• भारतातील प्रत्येक घरात शौचालय असणे अत्यंत गरजेचे आहे, त्याचप्रमाणे उघड्यावर शौचास जाण्याची प्रवृत्ती संपवण्याची गरज आहे.
• नगरपालिका कचऱ्याचा पुनर्वापर आणि पुनर्वापर, सुरक्षित विल्हेवाट, सांडपाणी व्यवस्थापन शास्त्रोक्त पद्धतीने राबवणे.
• ग्रामीण भागात राहणाऱ्या लोकांमध्ये जागतिक जागरूकता निर्माण करणे आणि सामान्य लोकांना आरोग्याशी जोडणे.(९) संपूर्ण भारतात स्वच्छता सुविधा विकसित करण्यासाठी खाजगी क्षेत्रांचा वाटा वाढवणे.
• भारत स्वच्छ आणि हरित करण्यासाठी.
• ग्रामीण भागातील जीवनमान सुधारणे.
• आरोग्य शिक्षण कार्यक्रमांद्वारे सतत स्वच्छतेबाबत समुदाय आणि पंचायती राज संस्थांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे.

या अस्वच्छतेला आणि कचऱ्याला आपण आणि आपणही जबाबदार आहोत, कारण आपणही कधी जाणता तर कधी नकळत कचरा कुठेही फेकतो. त्यामुळे आपल्या देशात सर्वत्र कचरा पसरतो आणि त्यामुळे आपले संपूर्ण वातावरण दूषित होते. ही अस्वच्छता आणि कचरा दिवसेंदिवस वाढत आहे. त्यामुळे अनेक समस्या निर्माण होत आहेत, त्यामुळे स्वच्छ भारत अभियानाची गरज निर्माण झाली आहे, ज्या अंतर्गत आपला संपूर्ण भारत स्वच्छ आणि स्वच्छ दिसला पाहिजे.

कारण देश स्वच्छ नाही

आपला देश स्वच्छ नसण्यामागे तुम्ही आणि मी पहिले कारण आहे कारण अस्वच्छता आणि कचरा हा केवळ मानव जातीनेच पसरवला आहे. तुम्ही आणि मी कुठेही कचरा फेकतो आणि आम्ही त्याचा दोष इतरांवर टाकतो. आपला देश स्वच्छ आणि नीटनेटका नसण्याची इतरही अनेक कारणे आहेत, त्यातील काही प्रमुख कारणे पुढीलप्रमाणे आहेत –

१. शिक्षणाचा अभाव –
आपला देश शैक्षणिक क्षेत्रात खूप मागासलेला आहे. जर लोक शिक्षित नसतील तर त्यांना कळणार नाही की ते नकळत आपल्या आजूबाजूचे वातावरण प्रदूषित करत आहेत, पर्यावरणाच्या प्रदूषणामुळे त्यांचे काय नुकसान होत आहे. स्वच्छ आणि नीटनेटके भारतासाठी लोकांमध्ये शिक्षणाचा प्रसार करणे अत्यंत आवश्यक आहे.

२. वाईट मानसिकता
काही लोकांचा असा विश्वास आहे की आपला थोडासा कचरा पसरून देशाची थोडीशी घाण होणार नाही. अशा प्रकारची मानसिकता असलेले लोक सर्वत्र कचरा पसरवत राहतात त्यामुळे थोडासा कचरा खूप होतो.

३. घरांमध्ये शौचालयांचा अभाव –
तुम्ही पाहिलं असेल की अनेकदा गावात घरांमध्ये शौचालय नसल्यामुळे लोक एकतर शेतात जाऊन शौच करतात किंवा रेल्वे रुळांजवळ शौच करतात, त्यामुळे सर्वत्र अस्वच्छतेचं वातावरण निर्माण होतं.

४. जास्त लोकसंख्या –
आपला देश भारत लोकसंख्येच्या बाबतीत जगात दुसऱ्या क्रमांकावर आहे, जर लोकसंख्या अशीच वाढत राहिली तर येत्या काही वर्षांत आपला देश लोकसंख्येच्या बाबतीत पहिल्या क्रमांकावर येईल. लोकसंख्या जास्त असल्याने कचरा आणि अस्वच्छताही मोठ्या प्रमाणात असते. अस्वच्छतेच्या अतिरेकीमुळे ही घाण साफ करण्यासाठी आपल्या देशाच्या आर्थिक विकासात जे भांडवल खर्च केले जाते ते घाण साफ करण्यासाठी खर्च केले जाते.

५. सार्वजनिक शौचालयाचा अभाव –
आपल्या देशात सार्वजनिक स्वच्छतागृहांचा अभाव सर्वत्र आढळतो, त्यामुळे लोक रस्त्याच्या कडेला कुठेही शौच करतात किंवा कुठलाही कोपरा पाहतात, त्यामुळे खूप घाण पसरते.

६. कचऱ्याची योग्य विल्हेवाट नसणे –
आपल्या देशात कचरा ही एक मोठी समस्या आहे, 2017 च्या आकडेवारीनुसार भारतात दररोज 1,00,000 मेट्रिक टन कचरा निर्माण होतो. एवढ्या मोठ्या प्रमाणात कचरा निर्माण होऊनही त्याची विल्हेवाट लावण्यासाठी योग्य उपाययोजना करण्यात आल्या नाहीत.

७. उद्योगांचे टाकाऊ साहित्य –
आपल्या देशात लहान-मोठे असे अनेक उद्योग आहेत, ज्यातून मोठ्या प्रमाणात विविध प्रकारचे टाकाऊ पदार्थ तयार होतात, ज्याला साध्या शब्दात आपण घाण म्हणून साठवू शकतो. हे उद्योग चालवणारे लोक हा कचरा जवळच्या नद्या आणि नाल्यांमध्ये सोडतात, ज्यामुळे संपूर्ण वातावरण प्रदूषित होते.

उपसंहार

तुम्हाला जगात पहिला बदल पहायचा आहे. (……………..महात्मा गांधी.)

महात्मा गांधींनी सांगितलेले हे विधान केवळ स्वच्छतेवर आधारित आहे. त्यांच्या मते स्वच्छतेच्या जनजागृतीची मशाल प्रत्येकामध्ये जन्माला आली पाहिजे. त्याअंतर्गत शाळांमध्येही स्वच्छ भारत अभियानाचे काम सुरू झाले आहे. स्वच्छता केवळ आपले शरीर स्वच्छ ठेवत नाही तर आपले मन देखील स्वच्छ ठेवते.

स्वच्छ भारत अभियान निबंध १ (३०० शब्द) | Swachh Bharat Abhiyan in Marathi

परिचय : स्वच्छ भारत अभियान हे आपले पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी चालवलेले स्वच्छता अभियान आहे, ज्यामध्ये सर्व ठिकाणची घाण साफ करून स्वच्छ केली जाते, यालाच स्वच्छता अभियान म्हणतात. स्वच्छ भारत अभियान राष्ट्रीय स्तरावर राबविण्यात आले, जे भारत सरकार चालवते. सर्वत्र परस्पर स्वच्छतेसाठी हे अभियान सुरू करण्यात आले आहे. या अभियानाच्या माध्यमातून संपूर्ण भारत स्वच्छ करून देशाला पुन्हा सोन्याचा पक्षी बनवता येईल.

स्वच्छ भारत अभियान: स्वच्छ भारत अभियान 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी गांधी जयंती रोजी सुरू करण्यात आले होते, जे गांधीजींचे स्वप्न होते परंतु ते या स्वप्नात अपयशी ठरले होते, म्हणून भारत सरकारने ते यशस्वी करण्यासाठी हे अभियान सुरू केले. स्वच्छ भारत अभियान हे स्वच्छ भारत मिशन आणि स्वच्छता अभियान म्हणूनही ओळखले जाते.

स्वच्छ भारत अभियानांतर्गत, 4041 वैधानिक शहरांमध्ये शौचालये, रस्ते, रस्ते, पदपथ आणि इतर अनेक ठिकाणी आहेत. स्वच्छ भारत अभियान हे एक अभियान आहे ज्याद्वारे 2019 पर्यंत भारत पूर्णपणे स्वच्छ केला जाईल. स्वच्छ भारत अभियानाच्या माध्यमातून संपूर्ण भारताला स्वच्छ, निरोगी आणि आनंदी जीवनासाठी सक्षम बनवता येईल.

उपसंहार: सर्व राज्ये, देश आणि गरीब भागांच्या स्वच्छतेसाठी स्वच्छ भारत अभियान सुरू करण्यात आले आहे. भारताचे राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांच्याशी निगडित स्वच्छ भारत अभियान सुरू करण्यामागे एक विशेष उद्देश आहे.

आपला भारत इतर राज्यांप्रमाणे स्वच्छ असावा, असे महात्मा गांधींचे स्वप्न होते, त्यामुळे गांधीजींचे स्वप्न साकार करण्यासाठी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी स्वच्छ भारत अभियान सुरू केले, ज्याद्वारे भारत स्वच्छ आणि सुंदर बनविला जाऊ शकतो.

हेही वाचा – इंडियन पोस्ट ऑफिस माहिती | Post Office Information in Marathi

स्वच्छ भारत अभियान निबंध २ (४०० शब्द) | Swachh Bharat Abhiyan in Marathi

परिचय : स्वच्छ भारत अभियान हे संपूर्ण भारत स्वच्छ करण्यासाठी भारत सरकारने सुरू केलेली स्वच्छता मोहीम आहे. महात्मा गांधींच्या 145 व्या जयंतीदिनी 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी स्वच्छ भारत अभियान अधिकृतपणे सुरू केले. या मोहिमेची घोषणा गांधी जयंतीच्या दिवशी करण्यात आली जिथे गांधीजींवर अंत्यसंस्कार करण्यात आले. स्वच्छ भारत अभियानाला पाठबळ मिळाल्यास 2019 पर्यंत संपूर्ण भारत स्वच्छ आणि सुंदर होईल.

स्वच्छ भारत अभियानाची सुरुवात : महात्मा गांधींचे स्वच्छ भारताचे स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी स्वच्छ भारत अभियान चालवले गेले आहे कारण गांधीजींना आपल्या देशातील गरिबी आणि घाण याची चांगलीच जाणीव होती, त्यामुळे त्यांना आपला देश स्वच्छ करायचा होता.परंतु त्यावेळी लोक तसे नव्हते. या विषयात रस असल्याने गांधीजींचा उद्देश सफल झाला नाही पण भारत सरकारने महात्मा गांधींच्या १४५व्या जयंतीदिनी २ ऑक्टोबर २०१४ रोजी त्याची सुरुवात केली.

या अभियानाची पहिली स्वच्छता मोहीम 25 सप्टेंबर 2014 रोजी पंतप्रधानांनी सुरू केली होती. स्वच्छतेच्या समस्येवर तोडगा काढणे आणि स्वच्छता सुविधांचे महत्त्व सर्वांना सांगणे हा या मोहिमेचा उद्देश आहे.

स्वच्छ भारत अभियानाची गरज : आपल्या सभोवतालची स्वच्छता ही प्रत्येक नागरिकाची जबाबदारी आहे, ती जर नागरिकांनी पार पाडली नाही तर देशात घाण आणि घाण पसरेल, त्यामुळे देश स्वच्छ करण्यासाठी प्रत्येक नागरिकाच्या सहकार्याची गरज आहे. आजकाल कचरा डस्टबिनमध्ये टाकण्याऐवजी लोक इकडे तिकडे कचरा रस्त्यावर टाकतात, त्यामुळे घाणही वाढते.

लोकांच्या शारिरीक, मानसिक, सामाजिक आणि बौद्धिक कल्याणासाठी भारतात याबाबत जागृती करणे अत्यंत आवश्यक आहे. आजच्या काळात स्वच्छतागृहे, कचऱ्याचा पुनर्वापर, आजूबाजूला स्वच्छता इत्यादींची नितांत गरज आहे.

उपसंहार: स्वच्छ भारत अभियानात कोणतेही राजकारण वापरले गेले नाही, परंतु ही मोहीम सर्व लोकांना देशभक्तीसाठी प्रेरित करते. स्वच्छता राखणे हा नागरिकाचा धर्म आहे, जो त्याने पूर्ण प्रामाणिकपणे पाळला पाहिजे.

स्वच्छ भारत अभियान यशस्वी करण्यासाठी जागतिक स्तरावर लोकांनी योगदान दिले आहे. विद्यार्थी आणि शिक्षकही आपला देश स्वच्छ करण्यासाठी स्वच्छ भारत अभियानात उत्साहाने आणि उत्साहाने सहभागी होत आहेत.

स्वच्छ भारत अभियान निबंध ३ (500 शब्द) | Swachh Bharat Abhiyan in Marathi

परिचय: स्वच्छ भारताचे गांधीजींचे स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी स्वच्छ भारत अभियान सुरू केले. गांधीजींनी लोकांना स्वच्छतेकडे प्रवृत्त करून आणि घोषणा देऊन स्वच्छ भारताचे स्वप्न साकार करण्याचा प्रयत्न केला, परंतु त्यावेळी लोकांच्या आस्था नसल्यामुळे ते अपयशी ठरले. महात्मा गांधींच्या प्रेरणेवर आधारित भारत सरकारने हे अभियान सुरू केले ज्याद्वारे स्वच्छ भारताचे स्वप्न पूर्ण होऊ शकेल.

स्वच्छ भारत अभियान कधी सुरू करण्यात आले: पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी गांधीजींच्या 145 व्या जयंतीदिनी, नवी दिल्लीतील राजघाट (जिथे गांधीजींचे अंत्यसंस्कार करण्यात आले) स्वच्छ भारत अभियान सुरू केले होते, परंतु ते अनेक वर्षांपूर्वी सुरू झाले. महात्मा गांधींनी केले होते जे यशस्वी होऊ शकले नाही कारण त्यावेळी लोकांना स्वच्छतेसारख्या अभियानात रस नव्हता.

स्वच्छ भारत अभियानाच्या घोषणेपूर्वी 25 सप्टेंबर 2014 रोजी हे अभियान सुरू करण्यात आले, त्यानंतर 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी स्वच्छ भारत अभियानाची घोषणा करण्यात आली.

शहरी भागात मोहीम: शहरी भागात स्वच्छ भारत मिशनचे लक्ष्य प्रत्येक शहरात घनकचरा व्यवस्थापन आहे, त्यासोबतच सुमारे एक कोटी कुटुंबांना 2.5 लाखांहून अधिक सार्वजनिक शौचालये आणि 2.5 लाख सामुदायिक शौचालये प्रदान करण्यात आली आहेत.

सामुदायिक शौचालये बांधण्याची योजना ज्या निवासी भागात वैयक्तिक शौचालयांची उपलब्धता अवघड आहे अशा ठिकाणी करण्यात आली आहे आणि त्याचप्रमाणे बसस्थानक, रेल्वे स्थानक, बाजारपेठ इत्यादी ठिकाणी सार्वजनिक स्वच्छतागृहे बांधण्यात आली आहेत.

या मोहिमेत घनकचरा व्यवस्थापनासाठी सुमारे ७३६६ कोटी रुपये, सर्वसामान्यांमध्ये जनजागृती करण्यासाठी १८२८ कोटी रुपये, सामुदायिक शौचालयांसाठी ६५५ कोटी रुपये, खासगी शौचालयांसाठी ४१६५ कोटी रुपये खर्च करण्यात आले आहेत.

उपसंहार: संपूर्ण भारताच्या स्वच्छतेच्या मिशनसह स्वच्छ भारत अभियान सुरू करण्यात आले. स्वच्छ भारत अभियान हे सर्व लोकांसाठी खूप मोठे आव्हान आहे कारण स्वच्छ भारत अभियान तेव्हाच शक्य होऊ शकते जेव्हा भारतात राहणाऱ्या प्रत्येक व्यक्तीने त्याप्रती आपली जबाबदारी समजून ती यशस्वी मोहीम करण्यासाठी आपले पूर्ण योगदान द्यावे. ही मोहीम भारतीय कलाकारांनी सुरू केली होती, त्यानंतर ती संपूर्ण भारतात जागृतीच्या रूपात पसरली.

स्वच्छ भारत अभियान निबंध ४ (600 शब्द) | Swachh Bharat Abhiyan in Marathi

परिचय: संपूर्ण भारतभर स्वच्छतेला चालना देण्याच्या उद्देशाने स्वच्छ भारत अभियान हे भारत सरकारने एक व्यापक जनआंदोलन म्हणून सुरू केले होते. 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 2019 पर्यंत स्वच्छ भारताचे उद्दिष्ट ठेवून स्वच्छ भारत अभियान सुरू केले.

स्वच्छ भारत अभियानाला पाठिंबा देण्यासाठी अनेक नेत्यांनी भारतात घाण पसरू नये म्हणून अनेक कायदे केले. भारताला हिरवेगार बनवता यावे यासाठी भारतात अधिकाधिक झाडे लावण्यात आली आहेत.

स्वच्छ भारत अभियान म्हणजे काय: स्वच्छ भारत अभियान ही एक मोठी चळवळ आहे ज्याद्वारे संपूर्ण भारत 2019 पर्यंत स्वच्छ करायचा आहे. महात्मा गांधींचे स्वच्छ भारताचे स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी स्वच्छ भारत अभियान सुरू करण्यात आले आहे ज्यामध्ये निरोगी आणि आनंदी जीवन शक्य आहे. या मोहिमेची घोषणा 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी नवी दिल्लीतील राजघाट येथे महात्मा गांधींच्या 145 व्या जयंतीनिमित्त करण्यात आली.

भारताच्या शहरी विकास, पेयजल आणि स्वच्छता मंत्रालयाच्या अंतर्गत स्वच्छ भारत अभियानाद्वारे हे अभियान ग्रामीण आणि शहरी दोन्ही भागात राबविण्यात येते. या अभियानाच्या माध्यमातून स्वच्छतेच्या समस्येवर तोडगा काढण्याबरोबरच स्वच्छतेची सुविधाही निर्माण करायची आहे.

ग्रामीण भागात स्वच्छ भारत अभियान: ग्रामीण भागात स्वच्छता आणण्यासाठी, पहिले निर्मल भारत अभियान 1999 मध्ये सरकारने स्थापन केले होते परंतु 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी स्वच्छ भारत अभियान म्हणून त्याची पुनर्रचना करण्यात आली.

या अभियानाच्या माध्यमातून ग्रामीण भागातील लोकांना उघड्यावर शौचास जाण्यापासून परावृत्त करणे, कचऱ्याचा सेंद्रिय खत म्हणून वापर करणे, घन व द्रव कचरा व्यवस्थापन करणे अशा अनेक सुविधा उपलब्ध करून देण्यात आल्या आहेत, जेणेकरून ग्रामीण भागातही योग्य स्वच्छता राहता येईल. या मोहिमेद्वारे लोकांचे जीवनमानही उंचावेल.

मोहिमेचा लोकांवर परिणाम : स्वच्छ भारत अभियानाचा लोकांवर मोठा परिणाम झाला आहे कारण या अभियानामुळे अनेक भागातील लोकांचे जीवनमान उंचावले आहे. लोकांच्या काही असुरक्षित आणि अस्वास्थ्यकर सवयी बदलल्या आहेत जेणेकरून ते सर्व स्वच्छ आणि निरोगी राहू शकतील.

स्वच्छता व्यवस्था, स्वच्छता व्यवस्था, रस्ते व्यवस्था आदींवर लक्ष ठेवण्यासाठी शासनाकडून कार्य समित्या स्थापन करण्यात आल्या असून त्या त्यांच्या कामांवर विशेष लक्ष देतात. या मोहिमेमुळे संपूर्ण भारतात स्वच्छतेची लाट आली, ज्याचा लोकांवर खूप प्रभाव पडला कारण जर समाज स्वच्छ असेल तर त्या समाजात राहणारा प्रत्येक माणूस देखील स्वच्छ आणि निरोगी राहू शकतो, जे सर्वांनी मिळून करणे गरजेचे आहे. .

स्वच्छ भारत अभियानाची उद्दिष्टे: स्वच्छ भारत अभियान अनेक उद्दिष्टांसह सुरू करण्यात आले आहे, त्यापैकी काही म्हणजे – उघड्यावर शौचास जाण्याची प्रथा बंद करणे, अस्वच्छ शौचालयाचे फ्लश टॉयलेटमध्ये रूपांतर करणे, हाताने मलमूत्र साफ करणे डंपिंग रोखणे, घन किंवा द्रव कचऱ्याचा पुनर्वापर, लोकांना प्रेरित करणे.

चांगल्या सवयींसाठी, स्वच्छतेबद्दल जागरुकता पसरवणे, शहरी आणि ग्रामीण भागात स्वच्छतेचे अनुकूलीकरण करणे आणि लोकांना भारतात गुंतवणूक करण्यास स्वारस्य निर्माण करणे, सर्व खाजगी क्षेत्रातील होल्डिंगसाठी वातावरण अनुकूल असणे आवश्यक आहे.

उपसंहार: गांधीजींचे स्वच्छ भारताचे स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी स्वच्छ भारत अभियानाची सुरुवात पंतप्रधानांनी केली होती. ही मोहीम यशस्वी करण्यासाठी लोकांनी स्वच्छतेसोबतच आनंद मिळवण्याचे अनेक मनोरंजक मार्ग शोधले आहेत.

या मोहिमेचा प्रसार करण्यासाठी सरकारने कोणत्याही नऊ लोकांची निवड केली, ज्यामध्ये या नऊ लोकांपैकी प्रत्येकाने नऊ लोकांना त्यांच्यामध्ये सामील होण्यासाठी आमंत्रित करावे लागेल, त्यानंतर ते आणखी नऊ लोकांना आमंत्रित करतील, जेणेकरून सर्व लोक या मोहिमेत सामील होतील. योजना

स्वच्छ भारत अभियान निबंध ५ (700 शब्द) | Swachh Bharat Abhiyan in Marathi

परिचय : संपूर्ण भारतामध्ये स्वच्छतेच्या उद्देशाने स्वच्छ भारत अभियान सुरू करण्यात आले. स्वच्छ भारत अभियानाची घोषणा करताना पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी जनतेला या अभियानात सहभागी होण्याचे आवाहन केले आणि इतरांनाही या अभियानात सहभागी होण्यासाठी प्रेरणा द्या जेणेकरून आपला देश जगातील सर्वोत्तम आणि स्वच्छ देश बनू शकेल. या मोहिमेची सुरुवात स्वत: नरेंद्र मोदीजींनी स्वच्छता करून केली होती जेणेकरून लोकांनी गरीब-श्रीमंत असा भेदभाव करू नये आणि या योजनेत मोठ्या प्रमाणात योगदान द्यावे.

स्वच्छ भारत अभियानाचा शुभारंभ: गांधींचे स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी महात्मा गांधींच्या 145 व्या जयंतीदिनी नवी दिल्लीतील राजघाट येथे स्वच्छ भारत अभियान सुरू केले.

ही मोहीम भारत सरकारने 1999 मध्ये निर्मल भारत अभियानाच्या रूपात प्रथम सुरू केली होती परंतु नंतर या मोहिमेची पुनर्रचना करण्यात आली आणि स्वच्छ भारत अभियान म्हणून पुन्हा सुरू करण्यात आली. सन २०१९ पर्यंत संपूर्ण भारत पूर्णपणे स्वच्छ करण्याच्या उद्देशाने स्वच्छ भारत अभियान सुरू करण्यात आले.

स्वच्छ भारत अभियान गांधीजींचे स्वप्न: राष्ट्रपिता महात्मा गांधींनी संपूर्ण भारताला स्वच्छ भारत बनवण्याचे स्वप्न पाहिले होते कारण महात्मा गांधींना भारत देशाची घाण आणि गरिबीची चांगली जाणीव होती, म्हणून ते कधी नारे देत होते तर कधी लोक. त्यांच्याशी बोलून त्यांना स्वच्छतेची जाणीव करून देण्याचा प्रयत्न केला, पण त्यावेळी लोकांना हा विषय फारसा रुचला नाही, त्यामुळे गांधीजींचे स्वच्छ भारताचे स्वप्न त्यावेळी पूर्ण होऊ शकले नाही. म्हणूनच गांधीजींचे स्वच्छ भारताचे स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी स्वच्छ भारत अभियान सुरू करण्यात आले.

स्वच्छ भारत अभियानाची गरज : स्वच्छ भारताचे स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी भारतात स्वच्छ भारत अभियान सुरू ठेवणे अत्यंत आवश्यक आहे. संपूर्ण भारताच्या शारीरिक, मानसिक, सामाजिक आणि बौद्धिक कल्याणासाठी भारतातील लोकांमध्ये स्वच्छता आणि स्वच्छतेची जाणीव होणे अत्यंत आवश्यक आहे. ग्रामीण भागात राहणार्‍या लोकांना जागतिक जागरूकता जाणवत नाही म्हणून त्यांच्यात जागतिक जागरूकता असणे अत्यंत आवश्यक आहे. ग्रामीण भागातील जीवनमान सुधारणे अत्यंत गरजेचे आहे.

स्वच्छ भारत विद्यालय अभियान: केंद्रीय मनुष्यबळ विकास मंत्रालयाने स्वच्छ भारत अभियान सुरू केले आणि शाळांमध्ये स्वच्छता आणण्याचे उद्दिष्ट आहे. या मोहिमेद्वारे केंद्रीय विद्यालय आणि नवोदय विद्यालय संघटन यांनी अनेक स्वच्छता उपक्रमांचे आयोजन केले आहे जसे – विद्यार्थी स्वच्छतेच्या पैलूंवर चर्चा करणे, इतरांना स्वच्छतेची जाणीव करून देणे, स्वच्छता उपक्रम इ. शालेय परिसरात स्वच्छता, महान व्यक्तींच्या योगदानावरील भाषण, कला, चित्रपट, चर्चा, चित्रकला, आरोग्य व स्वच्छता या विषयावर स्किट स्टेजिंग इत्यादी कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते.

स्वच्छ भारत अभियानाचा प्रभाव : स्वच्छ भारत अभियानाचा संपूर्ण भारतावर खोलवर परिणाम झाला आहे. ही मोहीम यशस्वी करण्यासाठी उत्तर प्रदेशातील सरकारी कार्यालयांमध्ये पान, पान-मसाला, गुटखा आणि इतर प्रकारच्या तंबाखूजन्य पदार्थांवर बंदी घालण्यात आली.

उत्तर प्रदेशातील योगीजींनी हा उपक्रम सुरू केला जेव्हा त्यांनी सरकारी इमारतीला पहिली भेट दिली तेव्हा त्यांनी सुपारीच्या भिंती आणि कोपरे पाहिले. स्वच्छ भारत अभियानाद्वारे भारत देशात स्वच्छता आणि स्वच्छता राखण्यासाठी मोठ्या प्रमाणात प्रयत्न केले जात आहेत.

उपसंहार: स्वच्छ भारत अभियान यशस्वी करण्यासाठी सरकारने इंटरनेटचाही पुरेपूर वापर केला आहे. यामध्ये सरकारने लोकांना विनंती केली की, एखादी जागा स्वच्छ करून त्या ठिकाणचा फोटो सोशल नेटवर्किंग साइटवर टाकावा आणि इतरांनाही या योजनेत सहभागी होण्यासाठी प्रवृत्त करावे. योगीजींनीही स्वच्छ भारत अभियानाची सातत्य राखण्यासाठी आपले पूर्ण योगदान दिले.

स्वच्छ भारत अभियान निबंध ६ (1000 शब्द) | Swachh Bharat Abhiyan in Marathi

परिचय: स्वच्छ भारत अभियान हे भारताला धूळमुक्त करण्यासाठी एक मोहीम आहे, जी भारत सरकारने राष्ट्रीय चळवळ म्हणून चालवली होती. देशातील 4041 वैधानिक शहरांमधील पायाभूत सुविधा, रस्ते, रस्ते इत्यादी स्वच्छ करण्याच्या उद्देशाने ही मोहीम सुरू करण्यात आली.

गांधीजींचा असा विश्वास होता की स्वातंत्र्यापेक्षा स्वच्छता अधिक महत्त्वाची आहे कारण त्या वेळी त्यांना आपल्या देशातील घाण आणि गरिबीची चांगलीच जाणीव होती, म्हणून भारत सरकारने स्वच्छ भारताचे स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी स्वच्छ भारत अभियान सुरू केले. .

स्वच्छ भारत अभियान(Swachh Bharat Abhiyan): स्वच्छ भारत अभियान हे भारत सरकारचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी स्थापन केलेले राष्ट्रीय अभियान आहे, ज्या अंतर्गत 4041 वैधानिक शहरांमधील रस्ते, पादचारी मार्ग आणि इतर अनेक साइट येतात. स्वच्छ भारत अभियान ही एक मोठी चळवळ आहे ज्या अंतर्गत 2019 पर्यंत भारत पूर्णपणे स्वच्छ केला जाईल.

या अभियानात महात्मा गांधींचे स्वच्छ भारताचे स्वप्न निरोगी आणि आनंदी जीवनासाठी पुढे नेण्यात आले आहे. स्वच्छ भारत अभियानाचे उद्दिष्ट स्वच्छता सुविधा निर्माण करून भारतातील स्वच्छतेच्या समस्या तसेच चांगले सांडपाणी व्यवस्थापन करणे हा आहे.

Swachh Bharat Abhiyan कधी सुरू करण्यात आले: स्वच्छ भारत अभियान प्रथम 1999 मध्ये स्वच्छतेसाठी सुरू करण्यात आले होते, जे अयशस्वी ठरले होते, त्यानंतर या अभियानाची स्वच्छ भारत अभियान म्हणून पुनर्रचना करण्यात आली. स्वच्छ भारत अभियानाची सुरुवात भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी महात्मा गांधींच्या 145 व्या जयंतीदिनी नवी दिल्लीतील राजघाट येथे (जिथे गांधींचे अंत्यसंस्कार करण्यात आले होते) केले होते. २०१९ पर्यंत भारत पूर्णपणे स्वच्छ आणि नीटनेटका होईल या उद्देशाने स्वच्छ भारत अभियान सुरू करण्यात आले.

स्वच्छ भारत अभियानाशी संबंधित लोक: स्वच्छ भारत अभियानात पंतप्रधानांनी सलमान खान, अनिल अंबानी, कमल हासन, कॉमेडियन कपिल शर्मा, प्रियांका चोप्रा, बाबा रामदेव, सचिन तेंडुलकर, शशी थरूर आणि तारक मेहता अशी नऊ जणांची निवड केली. ‘चष्मा’ची संपूर्ण टीम.

या मोहिमेच्या शुभारंभप्रसंगी भारतीय अभिनेता आमिर खानला आमंत्रित करण्यात आले होते. 8 नोव्हेंबर 2014 रोजी, मोहम्मद कैफ, सुरेश रैना, अखिलेश यादव, स्वामी रामभद्राचार्य, कैलाश खेर, राजू श्रीवास्तव, मनु शर्मा, देवी प्रसाद द्विवेदी, मनोज तिवारी इत्यादी आणखी काही लोकांना या मोहिमेत जोडण्यात आले आणि 25 डिसेंबर रोजी, 2014 मध्ये सौरव गांगुली, किरण बेदी, रामो जी राव, सोनल मानसिंग, पद्मनाभ आचार्य इत्यादींना स्वच्छ भारत अभियानाचा भाग बनवण्यात आले.

स्वच्छ भारत अभियानाची गरज : स्वच्छ भारत अभियानाच्या माध्यमातून लोकांना बौद्धिक, मानसिक, शारीरिक आणि सामाजिक तंदुरुस्तीची जाणीव करून दिली जाऊ शकते. भारतातील प्रत्येक घरात शौचालय असले पाहिजे जेणेकरून उघड्यावर शौचास जाण्याची प्रवृत्ती थांबेल. भारतातील अस्वच्छ शौचालयांचे फ्लश शौचालयात रूपांतर करण्याची नितांत गरज आहे.

मॅन्युअल स्कॅव्हेंजिंग दूर केले पाहिजे. देशातील कचऱ्याचा पुनर्वापर आणि पुनर्वापर, सुरक्षित विल्हेवाट, सुरक्षित सांडपाणी विल्हेवाटीचे व्यवस्थापन या योजना राबविल्या पाहिजेत. भारतात स्वच्छता सुविधा विकसित करण्यासाठी खाजगी क्षेत्रांचा सहभाग वाढवणे अत्यंत आवश्यक आहे. भारताला स्वच्छ आणि हरित बनवण्यासाठी स्वच्छ भारत अभियान अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

शहरी भागात मोहीम: शहरी भागात स्वच्छ भारत अभियानाद्वारे सर्व १.०४ कोटी कुटुंबांना २.६ लाख सार्वजनिक शौचालये, २.५ लाख सामुदायिक शौचालये प्रदान करण्यात आली आहेत. सामुदायिक शौचालये बांधण्याची योजना ज्या निवासी भागात वैयक्तिक शौचालये असणे अवघड आहे, त्याचप्रमाणे बसस्थानक, रेल्वे स्थानक, बाजारपेठ अशा ठिकाणी सार्वजनिक शौचालये उभारण्यात आली आहेत.

पाच वर्षांत शहरी भागात स्वच्छता कार्यक्रम पूर्ण करण्याचे नियोजन आहे. शहरी भागातील उघड्यावर शौचास जाण्याची प्रथा बंद करणे, अस्वच्छ शौचालयांचे फ्लश शौचालयात रूपांतर करणे, हाताने सफाईची प्रथा बंद करणे आणि लोकांना स्वच्छतेबाबत जागरूक करणे.

ग्रामीण भागात मोहीम : स्वच्छ भारत अभियानात ग्रामीण भाग स्वच्छ करण्यासाठी भारत सरकारने निर्मल भारत अभियान सुरू केले, त्यानंतर अभियानाची पुनर्रचना करून स्वच्छ भारत अभियान सुरू केले. ग्रामीण भागातील उघड्यावर शौचास जाण्याची प्रवृत्ती दूर करण्यासाठी 11 कोटी 11 लाख रुपये खर्च करण्यात आले असून शौचालय बांधण्यासाठी सुमारे एक लाख कोटी रुपये खर्च करण्यात आले आहेत.

या कचऱ्याचे सेंद्रिय खतामध्ये रूपांतर करून पुन्हा वापरता येण्याजोगे ऊर्जेमध्ये शासनाकडून ग्रामपंचायत, जिल्हा परिषद, पंचायत समिती यांचा मोठा वाटा आहे. पंचायती राज संस्था आणि समाजाला स्वच्छतेच्या सर्व सुविधा सतत उपलब्ध करून देण्यासाठी प्रवृत्त केले पाहिजे. ग्रामीण भागात स्वच्छता आणि पर्यावरणीय संरक्षणास सतत प्रोत्साहन दिले पाहिजे.

स्वच्छ भारत स्वच्छ विद्यालय अभियान: स्वच्छ भारत अभियानांतर्गत 25 सप्टेंबर 2014 ते 31 ऑक्टोबर 2014 या कालावधीत केंद्रीय विद्यालय आणि नवोदय विद्यालय संघटन येथे अनेक स्वच्छता उपक्रमांचे आयोजन करण्यात आले आहे जसे – विद्यार्थ्यांद्वारे स्वच्छतेच्या पैलूंवर चर्चा, महात्मा गांधी या विषयावर चर्चा. शिक्षण, स्वच्छता आणि आरोग्य विज्ञान, स्वच्छता उपक्रम इ.

स्वच्छ भारत अभियानाच्या माध्यमातून शालेय परिसराची स्वच्छता, महापुरुषांच्या योगदानावरील भाषण, निबंध लेखन स्पर्धा, कला, चित्रपट, चर्चा, चित्रकला व स्वच्छतेवर नाट्य मंचन आदी कार्यक्रम केले जातात.

आजच्या पोस्टमध्ये आपण हे सर्व विषय जाणून घेतले जे खालीलप्रमाणे आहेत – Swachh Bharat Abhiyan, swachh bharat abhiyan in marathi, swachh bharat abhiyan nibandh marathi, swachh bharat abhiyan essay in marathi.

FAQ’s

Q: स्वच्छ भारत अभियान कधी सुरू केले जाते?
Ans. स्वच्छ भारत अभियान वर्ष 2014 मध्ये सुरू करण्यात आले.

Q: Swachh Bharat Abhiyan कोणाकडून सुरू करण्यात आले?
Ans. स्वच्छ भारत अभियान भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सुरू केले.

Q: Swachh Bharat Abhiyan कोणाचा पुढाकार आहे?
Ans. स्वच्छ भारत अभियान हा केंद्र सरकारचा एक उपक्रम आहे.

Q: स्वच्छ भारत अभियानांतर्गत सर्वात स्वच्छ शहर कोणते आहे?
Ans. स्वच्छ भारत अभियानांतर्गत इंदूर हे देशातील सर्वात स्वच्छ शहर आहे.

Q: स्वच्छ भारत अभियानाचे महत्त्व काय?
Ans. भारतातील स्वच्छता आणि कचरा व्यवस्थापन या मोठ्या समस्येचे निराकरण करण्यासाठी भारत सरकारने स्वच्छ भारत अभियान सुरू केले. संपूर्ण देशात स्वच्छता सुनिश्चित करून हे केले जाऊ शकते. सन 2019 पर्यंत सर्वांसाठी स्वच्छता सुविधा आणि प्रत्येक ग्रामीण कुटुंबाला शौचालये उपलब्ध करून देणे हे संपूर्ण प्रकल्पाचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.

Q: स्वच्छ भारताचा अंतिम परिणाम काय?
Ans. त्यावेळी भारतासारख्या देशात राहणे अत्यंत अस्वच्छ झाले होते आणि तेथील नागरिक इकडे तिकडे कचरा टाकत होते. त्यामुळे ही संपूर्ण मोहीम किंवा आपण मिशन करू शकतो ही या देशाची गरज होती. या मोहिमेचा निष्कर्ष किंवा अंतिम परिणाम असा होता की त्यामुळे नागरिकांना स्वच्छतेचे महत्त्व पटले.

Q: स्वच्छ भारत अभियानाचा नारा काय आहे?
Ans. स्वच्छ भारताचा नारा होता – स्वच्छतेच्या दिशेने एक पाऊल आणि देशातील सर्व नागरिकांना स्वच्छ भारताच्या ध्येयासाठी योगदान देण्याचे आवाहन केले.

Q: स्वच्छ भारत अभियानाचे नवीन सुचवलेले नाव काय आहे?
Ans. सन 2012 मध्ये, भारत सरकारने TSC ला निर्मल भारत अभियान NBA चे पूर्ण रूप दिले आहे. ज्याला स्वच्छ भारत अभियान किंवा थोडक्यात SBM असे नाव देण्याआधी 2014 च्या अखेरीपर्यंत चालू ठेवण्यात आले होते, जसे आज एनडीए द्वारे म्हटले जाते.

Q: Swachh Bharat Abhiyan कधी सुरू झाले?
Ans. 2014 साली या मोहिमेला सुरुवात झाली. स्वच्छ भारत मिशन किंवा अभियान हे SBM चे पूर्ण रूप आहे जे 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी लाँच करण्यात आले. ऑक्‍टोबरपर्यंत आपल्या देशात स्वच्छ देशाचे स्वप्न पूर्ण व्हायचे होते. 2 ते वर्ष 2019 महात्मा गांधींना त्यांच्या 150 व्या जयंतीनिमित्त आदरांजली म्हणून.

---

YOU MIGHT ALSO LIKE