नागपंचमी ला भावाचा उपवास का करावा?

नागपंचमी ला भावाचा उपवास का करावा?

श्रावण मास: सणांचा महिना

श्रावण मास म्हणजे सणांचा महिना, आणि या महिन्यातील पहिला सण म्हणजे नागपंचमी. नागपंचमी हा सण श्रावण शुद्ध पंचमीला साजरा केला जातो. नागपंचमीच्या आदल्या दिवशी स्त्रिया आपल्या भावासाठी उपवास करतात. या उपवासामागची कारणे, धार्मिक महत्त्व आणि हिंदू धर्मशास्त्र काय सांगते ते पाहू या.

नागपंचमीचा इतिहास आणि महत्त्व

पाच युगांपूर्वी सत्यश्वरी नावाची एक कनिष्ठ देवी होती. सत्यश्वरीचा भाऊ सत्यश्वर नागपंचमीच्या आदल्या दिवशी मृत्यू पावला होता. सत्यश्वरीला तिचा भाऊ नाग रूपात दिसला आणि तिने नाग रूपालाच आपला भाऊ मानले. तेव्हा तिला नागांनी वचन दिले की जी बहीण माझी पूजा करेल, तिचे संरक्षण मी नक्की करीन. यामुळेच प्रत्येक स्त्री नागपंचमीच्या दिवशी नागाची पूजा करून हा सण साजरा करते.

उपवासाचे महत्त्व

नागपंचमीच्या आदल्या दिवशी भावासाठी उपवास करणे हे बहीणीसाठी एक धार्मिक आणि भावनिक कार्य असते. हा उपवास बहीणीच्या भावाप्रति असलेल्या प्रेमाची आणि संरक्षणाची भावना दर्शवतो. या दिवशी केलेला उपवास आणि पूजा नागदेवतेच्या कृपेने भावाचे आयुष्य सुखी आणि निरोगी करण्यासाठी महत्वाचे मानले जाते.

धार्मिक दृष्टिकोन

हिंदू धर्मशास्त्रात नागपंचमीला विशेष महत्त्व दिले आहे. नागदेवता शेतकऱ्यांसाठी आणि सर्वसामान्य लोकांसाठी पूजनीय आहेत. नागांची पूजा केल्याने वाईट शक्तींपासून संरक्षण मिळते, असे मानले जाते. तसेच, नागांची पूजा आणि उपवास केल्याने घरातील वाईट ऊर्जा दूर होते आणि सौभाग्य प्राप्त होते.

पौराणिक कथा आणि विश्वास

नागपंचमीच्या दिवशी नागांची पूजा करण्याचे महत्त्व अनेक पौराणिक कथांमध्ये वर्णिले गेले आहे. सत्यश्वरीचा भाऊ सत्यशिला नागपंचमीच्या आदल्या दिवशी मृत्यू पावल्यामुळे, तिच्या शोकात तिने अन्नपाण्याचा त्याग केला होता. म्हणूनच स्त्रिया या दिवशी आपल्या भावासाठी उपवास करतात. या मागील भावना अशी आहे की आपल्या भावाचे चिरंतन आयुष्य लाभावे आणि तो प्रत्येक दुःखातून आणि संकटातून तारला जावा.

नाग प्रजातीचे संरक्षण

आजच्या काळात नाग प्रजाती कमी झाली आहे, त्यामुळे नागपंचमीच्या दिवशी नागांची पूजा करणे अधिक महत्त्वाचे ठरते. स्त्रिया पाठावर नागाची मूर्ती काढून त्यांची पूजा करतात, तर काही स्त्रिया वारूळाची पूजा करतात. वारुळाची पूजा केल्याने जास्त पुण्य मिळते, असे मानले जाते.

वैज्ञानिक दृष्टिकोन

नागपंचमीच्या सणाचे वैज्ञानिक महत्त्व देखील आहे. नाग हे शेतीसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहेत कारण ते शेतातील उंदीर आणि इतर कीटक नियंत्रणात ठेवतात. त्यामुळे नागांची पूजा केल्याने त्यांच्या संरक्षणाचा संदेश दिला जातो. तसेच, नागपंचमीच्या दिवशी नागांना दूध, लाह्या आणि इतर खाद्य पदार्थ अर्पण केले जातात, ज्यामुळे ते सजीव आणि सशक्त राहतात.

उपवासाचे फायदे

उपवासाचे अनेक आरोग्यदायी फायदे आहेत. उपवास केल्याने शरीरातील विषारी पदार्थ बाहेर पडतात, पचनशक्ती सुधारते आणि शरीर ताजेतवाने होते. नागपंचमीच्या दिवशी उपवास केल्याने धार्मिक आणि आरोग्यदायी लाभ मिळतात.

नागपंचमी सणाचे पारंपारिक विधी

नागपंचमीच्या दिवशी घराच्या अंगणात नागदेवतेचे चित्र काढून त्यांची पूजा केली जाते. दुध, लाह्या, फुले, आणि हळद-कुंकवाने नागांची पूजा केली जाते. काही ठिकाणी नागमूर्तींची स्थापना करून पूजा केली जाते. तसेच, या दिवशी व्रतधारक स्त्रिया आपल्या भावाला शुभेच्छा देऊन त्याच्या दीर्घायुष्यासाठी प्रार्थना करतात.